Dzięgiel litwor, arcydzięgiel

Dzięgiel litwor, arcydzięgiel (Angelica archangelica) to gatunek aromatycznej rośliny dwuletniej z rodziny baldaszkowatych lub według niektórych źródeł z rodziny selerowatych. W pierwszym roku roślina wytwarza łodygę i liście, a w drugim zakwita.

Występowanie i środowisko PL

To roślina Europy i Azji i roślina wysokogórska. Najliczniej występuje w strefie kosówki nad potokami. Preferuje kamieniste podłoże. W Polsce można ją spotkać w Karpatach i Sudetach.

Tryb życia i zachowanie

Kwitnie w okresie od czerwca do lipca.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość 200 cm.

Łodyga jest gruba, dęta, pusta w środku i obła, naga, zielona.

Liście są duże. Mają nawet 70 cm długości. Blaszki potrójnie lub poczwórnie pierzaste, a listki mają długość do 15 cm długości. Brzeg głęboko ząbkowany. Spód sinawy.

Kwiaty są zebrane w baldachy złożone z mniejszych baldachów o licznych promieniach. Kolor kwiatów biało-zielony.

Owoce to rozłupki.

Ochrona i zagrożenia

Gatunek ten znajduje się pod ścisłą ochroną.

Pytania

Jak odróżnić barszcz Sosnkowskiego od innych gatunków?

Barszcz Sosnkowskiego ma łodygę pokrytą sztywnymi włoskami, ma głębokie bruzdy i purpurowe plamki. Dorasta aż do 5 m wysokości. Kwiaty zebrane w parasolowate baldachy. Najwięcej baldaszków znajduje się na osi głównego pędu. Liście są pierzastodzielne o średnicy do 150 cm i są zielone.

Dzięgiel litwor (arcydzięgiel) jest bardzo podobny do barszczu Sosnkowskiego. Łodyga pozbawiona jest włosków i plamek. Ma zieloną lub purpurową barwę. Roślina dorasta do 250 cm wysokości. Kwiaty zebrane w kuliste baldachy. Liście od spodu są sinozielone.

Zbiory i zastosowanie

Surowiec stanowi korzeń. Wytwarza się z niego olejek o działaniu przeciwbólowym i rozgrzewającym, rozkurczowym i uspakajającym.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: roślina zielna dwuletnia.
Stanowisko: nasłonecznione.
Środowsko: górskie.
Użytek: zioła, roślina lecznicza.
Strefy mrozoodporności: 4-9. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa na terenie całego kraju.
Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: hemikryptofit.
Kategoria przybysza: kenofit, roślina uprawiana.
Częstość występowania gatunku: dość częsty (więcej niż 100 stanowisk).
Dynamika rozprzestrzeniania się gatunku: gatunek zajmujący nowe stanowiska.
Diploidalna liczba chromosomów: 2n=22.
Status popularności rośliny: gatunek znany, roślina popularna, znajduje się pośród 500 najbardziej znanych wśród Polaków roślin.
Ochrona: Gatunek objęty ochroną częściową. Więcej w artykule: Rośliny chronione w Polsce.

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
					●	●						Kwitnie arcydzięgiel litwor.

Pokrewne gatunki roślin

dzięgiel leśny (Angelica sylvestris)

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

Praca zbiorowa – Botanica ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, ISBN 3-8331-1916-0, Könemann 2005
Beata Grabowska, Tomasz Kubala – Encyklopedia bylin t. I i II, ISBN 978-83-7506-845-0, Zysk i S-ka 2011
Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004