Błonkówki, błonkoskrzydłe

Błonkówki, błonkoskrzydłe (Hymenoptera) to rząd owadów, który liczy dziś na świecie około 150 000 gatunków. W Polsce żyje około 4000-6000 gatunków, przy czym naukowcy spodziewają się znalezienie w naszym kraju jeszcze około 2000 gatunków. To bardzo trudne owady do oznaczania, szczególnie małe gatunki.

Wyróżniamy dwa podrzędy: rośliniarki (Symphyta) oraz stylikowce (Apocrita). U tych pierwszych nie występuje tak zwana "talia osy".

Rodziny

Alfabetyczny wykaz opublikowanych rodzin.

Inne rodziny

• Aphelinidae
• Mszycarzowate (Aphidiidae)
• Argidae
• Aulacidae
• Bethylidae
• Blasticotomidae
• Ceraphronidae
• Galasówkowate (Cynipidae)
• Diapriidae
• Dryinidae
• Embolemidae
• Encyrtidae
• Eucharitidae
• Eulophidae
• Eupelmidae
• Eurytomidae
• Figitidae
• Gasteruptiidae
• Heloridae
• Ibaliidae
• Megalodontesidae
• Megaspilidae
• Kalecznicowate (Metchochidae)
• Mymaridae
• Orussidae
• Platygastridae
• Proctotrupidae
• Pteromalidae
• Scelionidae
• Signiphoridae
• Tetracampidae
• Podwijkowate (Tiphiidae)
• Trichogrammatidae
• Trigonalyidae
• Xiphydriidae
• Xyelidae

Występowanie i środowisko

Owady te zamieszkują wszystkie kontynenty poza Antarktydą. To owady lądowe, choć kilka gatunków rozwija się w środowisku wodnym.

Do tej grupy owadów należą gatunki owadów najbardziej odporne na upały.

Owady te występują na terenach otwartych i w lasach, na nizinach i w górach.

Tryb życia i zachowanie

Część gatunków tworzy grupy społeczne, tworząc tak zwany superorganizm, podzielony na kasty (niektóre pszczoły, mrówki, trzmiele i osy). Część owadów z tego rzędu buduje gniazda nad ziemią, część pod ziemią.

Są to owady ciepłolubne. Największą aktywność przejawiają więc w dni słoneczne.

Owady te wykształciły nierzadko system chemicznego, dźwiękowego lub optycznego komunikowania się.

Morfologia i anatomia

To owady o zróżnicowanym wyglądzie. Charakterystyczną cechą tego rzędu są dwie pary błoniastych skrzydeł, które w locie są połączone. Przednie skrzydła są większe i mają gęstsze użyłkowanie. Zwykle w 2/3 długości od wierzchołka znajdują się plamki skrzydłowe, tak zwane pterostigmy. Robotnice mrówek nie mają w ogóle skrzydeł. Często występuje odwłok z długim pokładełkiem albo żądłem. Ich ciało jest zwykle wydłużone i smukłe, twarde w dotyku. Ubarwienie zwykle ciemne, jednolite, u wielu gatunków występuje kontrastowy wzór w postaci żółtych i czarnych pasków lub plamek. Całe ciało często pokrywają drobne włoski. Głowa jest dobrze wyodrębniona, ruchomo połączona z przedtułowiem. Oczy są złożone, czasem mocno wygięte, występują też trzy przyoczka. Na głowie znajdują się czułki różnej budowy. Aparat gębowy jest typu gryzącego lub gryząco-liżącego. Tułów dobrze rozwinięty, zrośnięty z pierwszym segmentem odwłoka. Przedtułów zwykle wąski. Na środku tułowia znajduje się tarcza śródplecza. Nasady skrzydeł osłaniają płytkowate przykrywki.

Rozmnażanie

Rozwój odbywa się z przeobrażeniem zupełnym. Larwy są gąsienicowate lub czerwiowate. Poczwarka jest zwykle wolna, często z jedwabnym oprzędem lub kokonem jak u mrówek. U większości naszych owadów cykl rozrodczy mieści się w jednym sezonie. U pasożytów trwa zwykle kilka tygodni. Gatunki pasożytujące w drewnie rozwijają się do kilku lat.

Pożywienie

To owady roślinożerne lub drapieżne. Te pierwsze odżywiają się często pyłkiem i nektarem roślin lub ich sokami. Niektóre mrówki zbierają nasiona i liście i gromadzą je w swoich gniazdach. Larwy rośliniarek odżywiają się całymi fragmentami roślin, mogą przy tym minować rośliny lub tworzyć galasy. Wiele błonkówek poluje na owady po to, by złożyć w nich jaja. Larwy zjadają wówczas od środka swojego żywiciela. Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby.

Ochrona i zagrożenia

To owady o bardzo dużym znaczeniu gospodarczym. Wiele gatunków zapyla rośliny, w tym większość roślin kwiatowych, a także drzewa. Inne gatunki niszczą szkodniki upraw. Pszczoła miodna dostarcza miód i wosk pszczeli. Owady te też usuwają szczątki organiczne ze środowiska.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

To często owady niebezpieczne. Ich obserwacja może być groźna dla zdrowia a nawet życia człowieka. Do tej grupy owadów należy najmniejszy owad świata - Dicopomorpha echmepterygis, który mierzy zaledwie 139 µm!

Część gatunków jest bardzo odporna na upały. Nie ma w świecie owadów bardziej odpornych pod tym względem gatunków. Mrówki saharyjskie potrafią znieść temperaturę piasku 55°C.

Niektóre mrówki nauczyły się uprawiać grzyby. Mrówki dostarczają grzybowi pokarm w postaci świeżej roślinności, dzięki czemu grzyb rośnie i karmi owady. Inne gatunki hodują pluskwiaki i mszyce oraz czerwce. Mrówki doją je ze słodkiej substancji.

Kalendarz przyrody

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury.

Czy w Polsce można jeszcze odkryć nowe gatunki zwierząt?

Można się spotkać z przekonaniem, że w świecie zwierząt w Polsce wszystko już zostało zbadane. Czy rzeczywiście?

Jak szybko latają owady?

Owady są jedynymi bezkręgowcami, które potrafią latać. Rozpiętość prędkości i różnych gatunków jest znaczna i może być zaskakująco duża.

© medianauka.pl, 2014-11-21, RZAD-68