Chmiel zwyczajny

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) to gatunek pnącza, wieloletniej rośliny uprawnej z rodziny konopiowatych o leczniczych właściwościach. W uprawach można spotkać wiele odmian, które posiadają cechy, odróżniające je od formy dzikiej, która rośnie w naturze także u nas. Część nadziemna jesienią obumiera. W Polsce uprawia się odmianę goryczkową i aromatyczną.

Wybrane odmiany:

'Aureus' - odmiana o złocistych liściach.

Występowanie i środowisko PL

Chmiel zwyczajny ma szeroki zasięg występowania. Obejmuje Europę, północną część Afryki, Azję oraz Amerykę Północną. W Polsce występuje w całym kraju dość pospolicie. Poza tym jest uprawiany na skalę przemysłową. W naturze rośnie w wilgotnych lasach, w różnego rodzaju zaroślach. Preferuje glebę wilgotną i żyzną oraz w uprawie miejsca dobrze nasłonecznionego. W naturze rośnie w półcieniu. Jest rośliną azotolubną.

Tryb życia i zachowanie

Kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość 2-6 m.

Łodyga wyrasta co roku z podziemnego kłącza, wije się i oplata prawoskrętnie, kanciasta i pokryta włoskami.

Liście są 3-5-klapowe, u nasady sercowate, brzegiem ząbkowane, szorstkie w dotyku, wyrastają naprzeciwlegle.

Kwiaty są rozdzielnopłciowe. Kwiaty żeńskie przypominają szyszki, są zielone, nie posiadają okwiatu. Kwiaty męskie są zielonożółte, zebrane w luźne wiechy.

Owoc to orzeszek.

Kłącze jest mocno zbudowane, z rozległym systemem korzeniowym.

Rozmnażanie

To roślina dwupienna.

Ochrona i zagrożenia

Brak danych.

Ciekawostki

Początek upraw chmielu na plantacjach datuje się na IX w, a w Polsce na XI w.

Polska jest potentatem w produkcji chmielu. Zajmuje pod tym względem piąte miejsce na świecie i trzecie w Europie.

Zbiory i zastosowanie

Produktem pozyskiwanym z upraw chmielu są szyszki, które zawierają lupulinę, która jest jednym z podstawowych składników piwa. Lupulina ma działanie konserwujące, nadaje piwu charakterystyczny smak i aromat.

Ponadto jadalne są młode pędy, liście, korzenie oraz kwiaty.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: bylina, pnącze.
Stanowisko: nasłonecznione, półcień.
Środowsko: leśne.
Użytek: zioła, rośliny uprawne, rośliny uprawne przemysłowe, roślina lecznicza, pnącze.
Strefy mrozoodporności: 5-9. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa na terenie całego kraju.
Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: hemikryptofit.
Kategoria przybysza: roślina uprawiana.
Częstośc występowania gatunku: częsty w wielu rejonach.
Dynamika rozprzestrzeniania się gatunku: gatunek zajmujący nowe stanowiska.
Diploidalna liczba chromosomów: 2n=20.
Status popularności rośliny: gatunek znany, roślina popularna, znajduje się pośród 500 najbardziej znanych wśród Polaków roślin.
Jadalność: Gatunek jadalny.

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
					●	●	●					Kwitnie chmiel zwyczajny.
							●	●	●			Czas zbioru chmielu.

Uprawa

Czynności i właściwości	Opis
Odczyn gleby	Odczyn obojętny lub lekko kwaśny.
Właściwości gleby	Gleba powinna być żyzna, umiarkowanie wilgotna, przepuszczalna, bogata w próchnicę.
Trudność uprawy	Uprawa i pielęgnacja łatwa.
Czas uprawy	Wieloletnia.
Nawożenie	Należy regularnie nawozić.
Podlewanie	Należy regularnie podlewać.
Mrozoodporność	Chmiel jest odporny na mróz.
Stanowisko	Wymaga stanowisk dobrze nasłonecznionych.
Terminy siewu / zbioru plonów / pielęgnacji	Zobacz w kalendarzu.
Rozmnażanie	Rozmnażanie z odrostów korzeniowych i z nasion
Choroby i szkodniki	Mączniak, przędziorek chmielowiec.
Dodatkowe informacje	Do uprawy konieczne są tyczki, o które chmiel się opiera.

Zbiory i zastosowanie w zielarstwie

Zastosowanie	Opis
Zastosowanie ogólne	Roślina o leczniczych właściwościach.
Zastosowanie terapeutyczne	niestrawność niepokój, lęki bezsenność menopauza
Sposób działania, właściwości lecznicze	Chmiel ma działanie uspakajające, poprawia apetyt, łagodzi nerwobóle w tym ból zębów. Działa łagodnie na bezsenność i ułatwia zrelaksowanie się.
Przyjmowana postać	ekstrakt, esencja tabletki i kapsułki herbata, napar nalewka
Przepisy zielarskie	Herbata, napar - 1 łyżeczkę szyszek chmielu zalać we filiżance wrzątkiem, zaparzać przez około 5 minut.
Dawkowanie	Przed snem wypić filiżankę herbaty z szyszek chmielu. chmiel w kapsułkach to 500 mg w 1-3 dawkach. W przypadku nalewki, nie więcej niż 2 ml 1-3 razy na dzień.
Przeciwwskazania	Chmielu nie należy stosować przy raku piersi lub jego zwiększonym ryzykiem pojawienia się. Nie należy obsługiwać pojazdów i maszyn ciężkich po zażyciu chmielu.
Surowiec	Szyszki chmielowe.

Pokrewne gatunki roślin

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
Rebecca L. Johnson, Steven Foster, Tieraona Low Dog, David Kiefer – Przewodnik po ziołach leczniczych, ISBN 978-83-274-8955-5, wydawnictwo Olesiejuk 2019
Anna i Łukasz Przybyłowiczowie – Ilustrowana Encyklopedia Roślin Polski, ISBN 978-83-7705-826-8, PWN
Beata Grabowska, Tomasz Kubala – Encyklopedia bylin t. I i II, ISBN 978-83-7506-845-0, Zysk i S-ka 2011
Praca zbiorowa – 500 przypraw i ziół leczniczych, 978-83-7845-996-5, SBM 2015
Wolfgang Kawollek – Wielka księga ogrodnika i działkowca, ISBN 978-83-245-1259-1, Publicat 2001
Franz-Xaver Treml – Zioła z ogrodu i balkonu - 500 ziół przyprawowych i leczniczych, ISBN 978-83-7175-702-0, Delta
Praca zbiorowa – Botanica ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, ISBN 3-8331-1916-0, Könemann 2005