Chrzan pospolity
Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to wieloletnia roślina uprawna z rodziny kapustowatych o zgrubiałym i jadalnym korzeniu. To także roślina o leczniczych właściwościach.
Wybrane odmiany:
- 'Maliński' - odmiana uprawiana o grubych korzeniach.
- 'Norymberski' - odmiana uprawna o grubszym korzeniu.
Występowanie i środowisko PL
Roślina ta występuje w Europie i Azji. Jest też obecna w Ameryce Północnej. Chrzan pospolity rośnie na polach i terenach ruderalnych, przy drogach. W Polsce dziki chrzan jest wszędzie pospolity. Preferuje tereny żyzne, piaszczyste i gliniaste, względnie suche lub lekko wilgotne. Lubi półcień.
Tryb życia i zachowanie
Kwitnie w okresie od maja do lipca.
Morfologia i anatomia
Osiąga wysokość 40-150 cm.
Łodyga jest wzniesiona, prosta.
Liście odziomkowe są duże, zebrane w różyczkę. Blaszka liściowa jajowata, brzegiem karbowana. Liście łodygowe są siedzące i mniejsze oraz nieco wydłużone.
Kwiaty są drobne, białe, zebrane w wiechy.
Owoc to jajowata łuszczynka.
Korzeń jest zgrubiały, jadalny o bardzo ostrym smaku.
Ochrona i zagrożenia LC
Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.
Ciekawostki
Potoczne nazwy to także warzęcha i warzucha.
Zbiory i zastosowanie
Potarty chrzan to świetna ostra przyprawa do mięs i ryb. Chrzan pobudza trawienie, ma także właściwości moczopędne i napotne. Zastosowany na skórę łagodzi oparzenia. Liści można używać do zabezpieczania jedzenia przed zepsuciem.
Biologia i ekologia
- Kolor kwiatów:
- Grupa roślin: bylina.
- Stanowisko: nasłonecznione, półcień.
- Środowsko: synantropijne.
- Użytek: zioła, rośliny uprawne, roślina lecznicza, warzywa.
- Strefy mrozoodporności: 5-10. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa na terenie całego kraju.
- Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: geofit.
- Kategoria przybysza: kenofit, roślina uprawiana.
- Częstośc występowania gatunku: pospolity na całym terenie lub prawie całym terenie.
- Dynamika rozprzestrzeniania się gatunku: gatunek zajmujący nowe stanowiska.
- Diploidalna liczba chromosomów: 2n=32.
- Status popularności rośliny: gatunek znany, znajduje się pośród 1000 najbardziej popularnych i znanych wśród Polaków roślin.
- Jadalność: Gatunek jadalny.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | Kwitnie chrzan pospolity. | |||||||||
| ● | ● | ● | ▸ | Pozyskiwanie korzenia chrzanu. |
Uprawa
| Czynności i właściwości | Opis |
|---|---|
| Odczyn gleby | Odczyn obojętny lub lekko kwaśny. pH 6.0-7.0 |
| Właściwości gleby | Podłoże głęboko spulchnione, wilgotne. |
| Trudność uprawy | Uprawa i pielęgnacja łatwa. |
| Zmianowanie | Nie znosi uprawy po sobie i roślin z rodziny kapustowatych. |
| Czas uprawy | Wieloletnia. |
| Nawożenie | Wysokie wymagania wobec nawożenia. Jesienią można zastosować obornik. |
| Podlewanie | W okresie suszy należy podlewać. |
| Stanowisko | Nasłonecznione lub półcieniste. |
| Rozstawa | Laski chrzanu sadzimy pod katem co 30 cm w rzędach w odległości 80 cm między nimi. Górna część laski powinna wystawać kilka cm n |
| Terminy siewu / zbioru plonów / pielęgnacji | Zobacz w kalendarzu. |
| Rozmnażanie | chrzan rozmnażamy wegetatywnie. Niewielkie korzenie o długości 30-40 cm oczyszczamy i sadzimy pod kątem 45° |
| Choroby i szkodniki | Werticilioza, stonki, pchełki. |
| Dodatkowe informacje | Jeżeli korzeń ma ciemne żyłki, to znaczy, że rósł w zbyt kwaśnej glebie. |
Zbiory i zastosowanie w zielarstwie
| Zastosowanie | Opis |
|---|---|
| Zastosowanie ogólne | Roślina przyprawowa i lecznicza. |
| Zastosowanie terapeutyczne |
|
| Sposób działania, właściwości lecznicze | Pobudza pracę układu pokarmowego, ma działanie wykrztuśne. Zawiera bardzo dużo witaminy C, potasu i wapnia. |
| Przyjmowana postać |
|
| Surowiec | Korzeń. |
Pokrewne gatunki roślin
- jarmuż (Brassica oleracea var. sabellica)
- brokuł (Brassica oleracea var. italica)
- kalarepa (Brassica oleracea var. gongylodes)
- kalafior (Brassica oleracea var. botrytis)
- rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus)
- brukselka (Brassica oleracea var. gemmifera)
- kapusta rzepak (Brassica napus)
- kapusta polna, rzepa, rzepik (Brassica rapa)
- kapusta 'Pak Choi', kapusta właściwa chińska (Brassica rapa chinensis)
- kapusta pekińska (Brassica rapa ssp. pekinensis)
- kapusta włoska (Brassica oleracea var. sabauda)
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
- Anna i Łukasz Przybyłowiczowie – Ilustrowana Encyklopedia Roślin Polski, ISBN 978-83-7705-826-8, PWN
- Agnieszka Gawłowska – 500 owoców i warzyw, 978-83-7845-874-6, SBM 2015
- Wolfgang Kawollek – Wielka księga ogrodnika i działkowca, ISBN 978-83-245-1259-1, Publicat 2001
- Praca zbiorowa – Botanica ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, ISBN 3-8331-1916-0, Könemann 2005
© medianauka.pl, 2018-11-07, GAT-4941
Data aktualizacji artykułu: 2024-09-25