Czosnek pospolity

Czosnek pospolity (Allium sativum) to roślina cebulowa z rodziny liliowatych, powszechnie uprawiana, przejściowo dziczejąca, o znanych właściwościach leczniczych i kulinarnych. Różne odmiany czosnku różnią się od siebie barwą i kształtem główek, liczbą ząbków, intensywnością aromatu.

Występowanie i środowisko PL

Czosnek pospolity pochodzi z Azji. Jest uprawiany niemalże na całym świecie. Wymaga gleby żyznej, lekkiej, średnio wilgotnej. Preferuje duże nasłonecznienie. Uprawa nie należy do łatwych.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość 25-80 cm.

Liście są wstęgowe, zielone.

Kwiaty są zebrane w kulisty baldach, różowe lub białe. Często kwiatów brak.

Cebula złożona z kilku ząbków, które są rozrośniętymi pąkami.

Ochrona i zagrożenia

Brak danych.

Ciekawostki

Udomowienie czosnku nastąpiło już 5 tysięcy lat temu. Czosnek był uprawiany już w starożytnym Egipcie i Grecji i Rzymie. W Polsce jest znany od średniowiecza.

W rolnictwie czosnku używa się do zwalczania mączniaka prawdziwego - pasożytniczego grzyba. Sadzi się go zachowawczo między krzakami truskawek, krzewów i drzew owocowych.

Pytania

Czy można sadzić czosnek kupiony w sklepie spożywczym?

Posadzenie takiego czosnku nie przyniesie najprawdopodobniej plonów, gdyż najpewniej czosnek, który kupisz w warzywniaku to czosnek sprowadzany z cieplejszych rejonów świata. U nas uprawa takiego czosnku nie uda się.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: bylina.
Stanowisko: nasłonecznione.
Użytek: zioła, rośliny uprawne, roślina lecznicza, warzywa.
Strefy mrozoodporności: 7-10. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa w wybranych rejonach kraju.
Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: geofit.
Kategoria przybysza: efemerofit, roślina uprawiana.
Diploidalna liczba chromosomów: 2n=16.
Status popularności rośliny: gatunek znany, roślina popularna, znajduje się pośród 500 najbardziej znanych wśród Polaków roślin.
Jadalność: Gatunek jadalny.

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
						●	●					Kwitnie czosnek pospolity.
		●	▸				◂	▸				Pora sadzenia czosnku.
						◂	●	●	▸			Zbiór czosnku.

Uprawa

Czynności i właściwości	Opis
Odczyn gleby	Odczyn od obojętnego d lekko zasadowego. pH 6.5-7.4
Właściwości gleby	Dowolna gleba ogrodowa, najlepiej lekko zasadowa, piaszczysta, wilgotna.
Trudność uprawy	Uprawa i pielęgnacja łatwa.
Zmianowanie	Konieczna jest przerwa 4-5 lat po uprawie roślin z rodziny czosnkowatych.
Czas uprawy	1 rok (czasem z zimowaniem).
Nawożenie	Regularne nawożenie, ma średnie wymagania co do nawożenia. Nawóz azotowy wysiewamy wcześnie wiosną tuż przed posadzeniem. Drugie nawożenie podczas wzrostu liści. Jesienią nawozimy fosforem i potasem. Nawóz powinien zawierać siarczany.
Podlewanie	Regularne i obficie od maja do początku czerwca, gnije w stojącej wodzie.
Mrozoodporność	Odporny na mróz.
Stanowisko	Dobrze nasłonecznione.
Rozstawa	15-30 cm na 5-10 cm,
Terminy siewu / zbioru plonów / pielęgnacji	Zobacz w kalendarzu.
Rozmnażanie	Przez cebulki powietrzne lub ząbki. Należy je sadzić piętką w dół na 3-7 cm w głąb. Ząbki uzyskujemy z cebulek dopiero przed sadzeniem.
Choroby i szkodniki	Grzybice, w tym wirus żółtej karłowatości cebuli, utajony wirus czosnku. Mączniak rzekomy, szara pleśń, bakteryjna plamistość liści, niszczyk zjadliwy, miniarka psiankowata, wciornastki, śmietka cebulanka.
Zbiór i przechowywanie	Czosnek zbieramy jesienią po zżółknięciu liści. cebule suszymy w miejscu przewiewnym.
Dodatkowe informacje	W ciepłych rejonach czosnek można zbierać jesienią. W innych rejonach zaraz po odwilży. Nie dopuszczać do zachwaszczenia. Cebulki nie rosną w upale. Cebule nie są odporne na uszkodzenia mechaniczne.

Zbiory i zastosowanie w zielarstwie

Zastosowanie	Opis
Zastosowanie ogólne	Roślina przyprawowa i lecznicza.
Zastosowanie terapeutyczne	przeziębienie, grypa kaszel biegunka choroby układu krążenia
Sposób działania, właściwości lecznicze	Czosnek jest źródłem wielu preparatów stosowanych w medycynie. Jest stosowany przy przeziębieniach. Zwalcza infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze. Obniża poziom cholesterolu oraz ciśnienie tętnicze krwi. Zapobiega powstawaniu zakrzepów. Stosowany zewnętrznie zwalcza trądzik i opryszczkę. Pomaga w leczeniu biegunki. Ma działanie antynowotworowe (rak prostaty, jelita grubego).
Przyjmowana postać	tabletki i kapsułki postać surowa, produkt spożywczy
Dawkowanie	Nie więcej niż 4 ząbki czosnku dziennie, aby nie zaburzyć krzepliwości.
Przeciwwskazania	Czosnek obniża krzepliwość krwi, przed operacją należy zaprzestać jego spożywania (na co najmniej 10 dni). Wchodzi w interakcję z lekami przeciw HIV.
Przyprawa	Czosnek dodawany jest do potraw mięsnych i warzywnych. Bywa także pieczony, kiszony i marynowany.

Pokrewne gatunki roślin

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Przepisy kucharskie

Przepis na spaghetti carbonara

Przepis na sos czosnkowy

Przepis na pizzę meksykańską

Przepis na masło czosnkowe z koperkiem

Przepis na sos teriyaki

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
Anna i Łukasz Przybyłowiczowie – Ilustrowana Encyklopedia Roślin Polski, ISBN 978-83-7705-826-8, PWN
Agnieszka Gawłowska – 500 owoców i warzyw, 978-83-7845-874-6, SBM 2015
Wolfgang Kawollek – Wielka księga ogrodnika i działkowca, ISBN 978-83-245-1259-1, Publicat 2001
Franz-Xaver Treml – Zioła z ogrodu i balkonu - 500 ziół przyprawowych i leczniczych, ISBN 978-83-7175-702-0, Delta
Rebecca L. Johnson, Steven Foster, Tieraona Low Dog, David Kiefer – Przewodnik po ziołach leczniczych, ISBN 978-83-274-8955-5, wydawnictwo Olesiejuk 2019