Dżelada brunatna

Dżelada, dżelada brunatna (Theropithecus gelada) to ssak z rodziny małp wąskonosych. Ciało pokryte brązową sierścią, jaśniejszą od strony brzusznej. Na piersiach brak owłosienia. Skóra w tym miejscu jest czerwona. Na głowie charakterystyczny grzebień z włosów. U samców długie bokobrody. Ogon zakończony jest pędzlem. Otwory nosowe z boku nosa. Czasem zaliczana jest do pawianów. Oczy mają jasne obramowanie. Na pośladkach czarne nagnioty. Samice są o połowę lżejsze od samców.

Występowanie i środowisko

Wąwozy górskie Etiopii. Zamieszkuje tereny skaliste i zakrzewione. Spotyka się te małpy nawet na wysokości 5000 m n.p.m.

Tryb życia i zachowanie

Prowadzi naziemny tryb życia. Jest aktywna w dzień. W nocy śpi w jaskiniach, załomach skalnych. Skupia się w rodzinne grupy, którymi przewodzą stare samce.

Tworzą haremy złożone z kilku samic i jednego samca. Haremy z kolei łączą się w ogromne, liczące nawet 600 osobników stada. Takie stado zajmuje terytorium do 2,5 km².

Pożywienie

Jest wszystkożerna z przewagą pokarmu roślinnego. Zjada liście, owoce, orzechy, cebulki, a także małe zwierzęta takie jak owady, jaja ptasie, pisklęta.

Rozmnażanie

Samica rodzi zwykle jedno młode w okresie od lutego do kwietnia po ciąży trwającej 8 miesięcy. Samica bardzo troskliwie opiekuje się noworodkiem. Gdy pojawia się nowe młode, odtrąca starsze dziecko, które przeżywa szok i próbuje zwracać na siebie uwagę za wszelką cenę. Po kilku dniach odchodzi do grupy rówieśniczej. Dojrzałość płciową osiąga po 5 latach.

Ochrona i zagrożenia LC

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Podgatunek T. g. gelada jest narażony na wyginięcie (kategoria VU w Czerwonej Księdze Gatunków Zagroż0nych).

Ciekawostki

Zaatakowane stado dżelad rzuca w napastnika kamieniami.

Podgatunki:
T. g. gelada (Rüppell, 1835)
T. g. obscurus Heuglin, 1863

Pokrewne gatunki ssaków

Ile śpią ssaki?

Ssaki potrafią przesypiać w głębokim śnie naprawdę długi okres czasu. Jakie ssaki śpią najdłużej, a które nie potrzebują zbyt wiele snu?

Najmniejszy ssak

Jakie ssaki osiągają najmniejsze rozmiary na świecie, a jakie w Polsce? Gdzie można je spotkać?

Największy ssak

Który z saków jest największy na świecie, a który w Polsce? Czy w historii żyły większe ssaki niż obecnie? Czy są to ssaki wodne czy lądowe?

Jak dużo jedzą zwierzęta?

Czy tylko człowiek bywa obżartuchem? Czy w świecie zwierząt również można znaleźć łakomczuchów? Ile pokarmu zjadają różne zwierzęta?

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz – Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
Hanna i Antoni Gucwińscy – Zoologia Tom I Ssaki Część I Leksykon popularnonaukowy., ISBN 83-88988-01-8, Albatros 2003
pod red. Kazimierza Kowalskiego – Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975