Spis treści:
Dzięciołowate
Dzięciołowate (Picidae) to rodzina ptaków z rzędu łaźców. Rodzina ta liczy dziś 219 gatunków, z czego w Europie 10, w Polsce 10.
Wszystkie mają dłutowaty dziób, bardzo silny i długi. Język jest zwykle kilkakrotnie dłuższy od dzioba, pokryty lepką substancją, w przedniej części zaopatrzony w zadziorki. Wszystkie te cechy języka pozwalają wyciągać owady z ich korytarzy, które drążą w drewnie. Sterówki są sztywne i ostro zakończone, co ułatwia ptakom opieranie się o pień drzewa podczas kucia. Pazury są bardzo ostre.
Występowanie i środowisko
Żyją na całym świecie za wyjątkiem Australii, Madagaskaru i Nowej Gwinei. Zamieszkują przede wszystkim środowiska leśne, czasem obszary trawiaste. Maksymalny zasięg występowania pionowego: 5000 m n.p.m.
Tryb życia i zachowanie
Potrafią wykuć w drzewie dziuplę. Kują w pniach w poszukiwaniu pokarmu, bębnią i stukają także w celach wzajemnej komunikacji. Znaczna część gatunków jest terytorialna.
Morfologia i anatomia
Mają długie (nawet 10 cm), uzbrojone na końcu w haczykowate wyrostki języki, którymi sięgają w wykutych otworach po larwy owadów żerujących w pniach drzew lub mrówki czy termity w ich gniazdach. Dwa palce stóp skierowane są do przodu, a dwa do tyłu, sterówki ogona są klinowate, a ich stosina wzmocniona, co razem umożliwia ptakom poruszanie się po pniu drzewa i kucie w pozycji wyprostowanej.
Rozmnażanie
Są monogamiczne. Wiele dzięciołów bije w wyschniętą gałąź, wydając w ten sposób odgłos godowy. Gnieżdżą się w dziuplach, samodzielnie wykutych. Wyprowadzają jeden lęg w roku. Wysiadywaniem i opieką nad pisklętami zajmują zarówno samiec jak i samica. Pisklęta są nagie i ślepe. Dziupla nie jest niczym wyściełana. Młode mają na nogach specjalne narośla, które chronią je przed skaleczeniami o twarde dno dziupli.
Pożywienie
Żywią się owadami wydobywanymi z drzewa. Zjadają także pokarm roślinny, na przykład nasiona szyszek. Szyszkę, orzech lub inny owoc wkładają w swoje ulubione miejsce i rozbijają. Miejsce to nazywamy kuźnią dzięcioła. Wiosną nakłuwają korę drzew, głownie brzozę, i wypijają wypływający sok oraz wyłapują owady schodzące się do niego. Dziurawią drzewo wkoło pnia przez kilka lat w tym samym miejscu.
Ochrona i zagrożenia
Trzy gatunki są krytycznie zagrożone: dzięcioł cesarski, dzięcioł wielkodzioby i okinawiak (prawdopodobnie już wyginęły), jeden gatunek jest zagrożony, 7 narażonych na wyginięcie.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Gatunki
To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:
- dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos) PL
- dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus) PL
- dzięcioł czarny (Dryocopus martius) PL
- dzięcioł duży (Dendrocopos major) PL
- dzięcioł średni (Dendrocoptes medius) PL
- dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus) PL
- dzięcioł zielonosiwy (Picus canus) PL
- dzięcioł zielony (Picus viridis) PL
- dzięciołek (Dryobates minor) PL
- krętogłów (zwyczajny) (Jynx torquilla) PL
- dzięciolik akacjowy (Geocolaptes bennettii)
- dzięciolik kropkowany (Geocolaptes punctuligerus)
- dzięciolnik białobrewy (Sasia ochracea)
- dzięciolnik zebrowany (Picumnus cirratus)
- dzięcioł chilijski (Colaptes pitius)
- dzięcioł czarnoczelny (Colaptes melanochloros)
- dzięcioł czarnoplamy (Colaptes punctigula)
- dzięcioł czerwonoczuby (Dryocopus lineatus)
- dzięcioł jasnodzioby (Campephilus guatemalensis)
- dzięcioł jasnogłowy (Celeus castaneus)
- dzięcioł kalifornijski (Dryobates nuttallii)
- dzięcioł łąkowy (Colaptes campestris)
- dzięcioł łuskobrzuchy (Picus squamatus)
- dzięcioł magellański (Campephilus magellanicus)
- dzięcioł maskowy (Picus erythropygius)
- dzięcioł obrożny (Celeus torquatus)
- dzięcioł pasiasty (Dryobates scalaris)
- dzięcioł popielaty (Dendropicos goertae)
- dzięcioł północny (Picoides arcticus)
- dzięcioł pstrokaty (Veniliornis spilogaster)
- dzięcioł różowoszyi (Colaptes auratus)
- dzięcioł smugoszyi (Dryocopus pileatus)
- dzięcioł włochaty (Leuconotopicus villosus)
- dzięcioł złotoczuby (Chrysophlegma flavinucha)
- dzięcioł złotogardły (Piculus aurulentus)
- dzięcioł żółtawy (Celeus flavescens)
- dzięcioł żółtoczuby (Picus chlorolophus)
- dzięcioł żółtolicy (Piculus flavigula)
- dzięcioł żółtoszyi (Picus vittatus)
- dzięciur antylski (Melanerpes superciliaris)
- dzięciur biały (Melanerpes candidus)
- dzięciur czerwonołbisty (Melanerpes rubricapillus)
- dzięciur jukatański (Melanerpes pygmaeus)
- dzięciur krasnogłowy (Melanerpes erythrocephalus)
- dzięciur płomiennogłowy (Melanerpes hoffmannii)
- dzięciur pstry (Melanerpes pucherani)
- dzięciur złotoczelny (Melanerpes aurifrons)
- dzięciur złotolicy (Melanerpes chrysogenys)
- dzięciur żołędziowy (Melanerpes formicivorus)
- dzięciur żółtoczelny (Melanerpes flavifrons)
- dzięciur żółtokarkowy (Melanerpes chrysauchen)
- kubańczyk (Xiphidiopicus percussus)
- okinawiak (Dendrocopos noguchii)
- oskomik czerwonogłowy (Sphyrapicus ruber)
- oskomik pstrogłowy (Sphyrapicus nuchalis)
- sułtanik czerwonorzytny (Dinopium javanense)
- sułtanik himalajski (Dinopium shorii)
Inne gatunki
- drewniak kasztanowaty (Blythipicus pyrrhotis)
- drewniak ciemny (Blythipicus rubiginosus)
- dzięcioł pręgogrzbiety (Campephilus gayaquilensis)
- dzięcioł wspaniały (Campephilus haematogaster)
- dzięcioł cesarski (Campephilus imperialis)
- dzięcioł płowogrzbiety (Campephilus leucopogon)
- dzięcioł szkarłatnoczuby (Campephilus melanoleucos)
- dzięcioł białowstęgi (Campephilus pollens)
- dzięcioł wielkodzioby (Campephilus principalis)
- dzięcioł jasnogrzbiety (Campephilus robustus)
- dzięcioł czerwonoszyi (Campephilus rubricollis)
- dzięcioł kasztanowaty (Celeus elegans)
- dzięcioł kremowy (Celeus flavus)
- dzięcioł hełmiasty (Celeus galeatus)
- dzięcioł łuskowany (Celeus grammicus)
- dzięcioł czerwonobrody (Celeus loricatus)
- dzięcioł jasnoczuby (Celeus lugubris)
- dzięcioł brazylijski (Celeus obrieni)
- dzięcioł ochrowy (Celeus ochraceus)
- dzięcioł rdzawoczuby (Celeus spectabilis)
- dzięcioł tygrysi (Celeus undatus)
- dzięcioł sawannowy (Chloropicus namaquus)
- dzięcioł czerwonobrzuchy (Chloropicus pyrrhogaster)
- dzięcioł złotociemieniowy (Chloropicus xantholophus)
- sułtan białogrzbiety (Chrysocolaptes festivus)
- sułtan złotogrzbiety (Chrysocolaptes lucidus)
- dzięcioł ozdobny (Chrysophlegma mentale)
- dzięcioł ognisty (Chrysophlegma miniaceum)
- dzięcioł czarnogardły (Colaptes atricollis)
- dzięcioł czerwonowąsy (Colaptes auricularis)
- dzięcioł pustynny (Colaptes chrysoides)
- dzięcioł krzywodzioby (Colaptes fernandinae)
- dzięcioł bermudzki (Colaptes oceanicus)
- dzięcioł strojny (Colaptes rivolii)
- dzięcioł oliwkowy (Colaptes rubiginosus)
- dzięcioł andyjski (Colaptes rupicola)
- dzięcioł pakistański (Dendrocopos assimilis)
- dzięcioł birmański (Dendrocopos atratus)
- dzięcioł żółtouchy (Dendrocopos darjellensis)
- dzięcioł himalajski (Dendrocopos himalayensis)
- dzięcioł rdzawobrzuchy (Dendrocopos hyperythrus)
- dzięcioł białoskrzydły (Dendrocopos leucopterus)
- dzięcioł płowy (Dendrocopos macei)
- dzięcioł nepalski (Dendrocoptes auriceps)
- dzięcioł arabski (Dendrocoptes dorae)
- dzięcioł abisyński (Dendropicos abyssinicus)
- dzięcioł szary (Dendropicos elachus)
- dzięcioł zmienny (Dendropicos elliotii)
- dzięcioł jasnolicy (Dendropicos fuscescens)
- dzięcioł pręgouchy (Dendropicos gabonensis)
- dzięcioł ciemnogłowy (Dendropicos griseocephalus)
- dzięcioł brązowogrzbiety (Dendropicos obsoletus)
- dzięcioł równikowy (Dendropicos poecilolaemus)
- dzięcioł szarogłowy (Dendropicos spodocephalus)
- dzięcioł tanzański (Dendropicos stierlingi)
- sułtanik żółtogrzbiety (Dinopium benghalense)
- sułtanik oliwkowy (Dinopium rafflesii)
- dzięcioł czerwonopierśny (Dryobates cathpharius)
- dzięcioł kosmaty (Dryobates pubescens)
- dzięcioł andamański (Dryocopus hodgei)
- dzięcioł białobrzuchy (Dryocopus javensis)
- dzięcioł żałobny (Dryocopus schulzii)
- bambusowiec rdzawogrzbiety (Gecinulus grantia)
- bambusowiec zielony (Gecinulus viridis)
- dzięciolik złotosterny (Geocolaptes abingoni)
- dzięciolik zielonogrzbiety (Geocolaptes cailliautii)
- dzięciolik brązowouchy (Geocolaptes caroli)
- dzięciolik czarnosterny (Geocolaptes maculosus)
- dzięciolik cętkowany (Geocolaptes mombassicus)
- dzięciolik mały (Geocolaptes nivosus)
- dzięciolik łuskowany (Geocolaptes notatus)
- dzięciolik moręgowany (Geocolaptes nubicus)
- dzięciolik łuskowany (Geocolaptes nubicus)
- dzięciolik ziemny (Geocolaptes olivaceus)
- dzięciolik górski (Geocolaptes tullbergi)
- kusodrwal żałobny (Hemicircus canente)
- kusodrwal czerwonoczuby (Hemicircus concretus)
- krętogłów afrykański (Jynx ruficollis)
- dzięcioł żółtoczelny (Leiopicus mahrattensis)
- dzięcioł białogłowy (Leuconotopicus albolarvatus)
- dzięcioł arizoński (Leuconotopicus arizonae)
- dzięcioł skromny (Leuconotopicus borealis)
- dzięcioł jednobarwny (Leuconotopicus fumigatus)
- dzięcioł brunatny (Leuconotopicus stricklandi)
- łuskodrwal białoszyi (Meiglyptes jugularis)
- łuskodrwal mały (Meiglyptes tristis)
- łuskodrwal sundajski (Meiglyptes tukki)
- dzięciur białoczelny (Melanerpes cactorum)
- dzięciur czerwonobrzuchy (Melanerpes carolinus)
- dzięciur czarnoszyi (Melanerpes cruentatus)
- dzięciur ciemny (Melanerpes herminieri)
- dzięciur łzawy (Melanerpes hypopolius)
- dzięciur różowobrzuchy (Melanerpes lewis)
- dzięciur czerwonogardły (Melanerpes portoricensis)
- dzięciur żółtogłowy (Melanerpes pulcher)
- dzięciur białolicy (Melanerpes radiolatus)
- dzięciur płowy (Melanerpes striatus)
- dzięciur kaktusowy (Melanerpes uropygialis)
- rdzawodrwal (Micropternus brachyurus)
- mohun krótkodzioby (Mulleripicus fuliginosus)
- mohun szary (Mulleripicus fulvus)
- mohun czarniawy (Mulleripicus funebris)
- mohun wielki (Mulleripicus pulverulentus)
- hispaniolak (Nesoctites micromegas)
- dzięcioł kordylierski (Picoides dorsalis)
- dzięcioł panamski (Piculus callopterus)
- dzięcioł złotowąsy (Piculus chrysochloros)
- dzięcioł wąsaty (Piculus leucolaemus)
- dzięcioł kolumbijski (Piculus litae)
- dzięcioł rdzawoskrzydły (Piculus simplex)
- dzięciolnik perłoszyi (Picumnus albosquamatus)
- dzięciolnik złotoczelny (Picumnus aurifrons)
- dzięciolnik andyjski (Picumnus castelnau)
- dzięciolnik kasztanowaty (Picumnus cinnamomeus)
- dzięciolnik płowy (Picumnus dorbignyanus)
- dzięciolnik prążkowany (Picumnus exilis)
- dzięciolnik obrożny (Picumnus fuscus)
- dzięciolnik szary (Picumnus granadensis)
- dzięciolnik himalajski (Picumnus innominatus)
- dzięciolnik zmienny (Picumnus lafresnayi)
- dzięciolnik czerwonoczelny (Picumnus limae)
- dzięciolnik gujański (Picumnus minutissimus)
- dzięciolnik czerwonoczapkowy (Picumnus nebulosus)
- dzięciolnik oliwkowy (Picumnus olivaceus)
- dzięciolnik skromny (Picumnus pumilus)
- dzięciolnik plamkowany (Picumnus pygmaeus)
- dzięciolnik rdzawoszyi (Picumnus rufiventris)
- dzięciolnik blady (Picumnus sclateri)
- dzięciolnik białobrzuchy (Picumnus spilogaster)
- dzięciolnik łuskowany (Picumnus squamulatus)
- dzięciolnik Taczanowskiego (Picumnus steindachneri)
- dzięciolnik marmurkowy (Picumnus subtilis)
- dzięciolnik płowokarkowy (Picumnus temminckii)
- dzięciolnik ciemny (Picumnus varzeae)
- dzięcioł japoński (Picus awokera)
- dzięcioł czerwonoskrzydły (Picus puniceus)
- dzięcioł wietnamski (Picus rabieri)
- dzięcioł algierski (Picus vaillantii)
- dzięcioł tajlandzki (Picus viridanus)
- dzięcioł białobrewy (Picus xanthopygaeus)
- czubodrwal (Reinwardtipicus validus)
- dzięciolnik rdzawolicy (Sasia abnormis)
- oskomik ciemnogłowy (Sphyrapicus thyroideus)
- oskomik czerwonogardły (Sphyrapicus varius)
- dzięcioł czerwonoplamy (Veniliornis affinis)
- dzięcioł szkarłatny (Veniliornis callonotus)
- dzięcioł gujański (Veniliornis cassini)
- dzięcioł krótkodzioby (Veniliornis chocoensis)
- dzięcioł czerwonokarkowy (Veniliornis dignus)
- dzięcioł falisty (Veniliornis frontalis)
- dzięcioł krasnorzytny (Veniliornis kirkii)
- dzięcioł kreskowany (Veniliornis lignarius)
- dzięcioł złotokarkowy (Veniliornis maculifrons)
- dzięcioł piaskowy (Veniliornis mixtus)
- dzięcioł prążkowany (Veniliornis nigriceps)
- dzięcioł jarzębaty (Veniliornis passerinus)
- dzięcioł krwisty (Veniliornis sanguineus)
- dzięciolnik afrykański (Verreauxia africana)
- dzięcioł drobny (Yungipicus canicapillus)
- dzięcioł brązowolicy (Yungipicus kizuki)
- dzięcioł plamkowany (Yungipicus maculatus)
- dzięcioł orientalny (Yungipicus moluccensis)
- dzięcioł smugowany (Yungipicus temminckii)
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Okres występowania w Polsce dzięcioła białogrzbietego. |
● | ● | Okres lęgowy gatunku dzięcioł białoszyi. | ||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Okres występowania w Polsce dzięcioła czarnego. |
◂ | ▸ | Trwa budowa dziupli. Dziuplę kuje zarówno samiec jak i samica dzięcioła czarnego. | ||||||||||
◂ | ▸ | W tym okresie samica dzięcioła czarnego znosi jaja. | ||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Okres występowania w Polsce dzięcioła dużego. |
● | Samica dzięcioła dużego składa w tym okresie jaja. | |||||||||||
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Okres występowania w Polsce dzięcioła średniego. |
● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | ● | Okres występowania w Polsce dzięcioła zielonosiwego. |
◂ | ● | ▸ | Samica dzięcioła zielonosiwego składa jaja. | |||||||||
● | ● | Trwa okres lęgowy dzięcioła zielonego | ||||||||||
◂ | ▸ | Okres lęgowy u dzięciołka. | ||||||||||
● | ▸ | Krętogłowy przylatują z zimowisk do Polski. | ||||||||||
◂ | ● | Krętogłowy tokują i odbywają lęgi. | ||||||||||
◂ | ● | Krętogłowy zwyczajne odlatują do Afryki. |
Oznaczenia
Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.
Występowanie w Polsce
Liczebność
Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).
Status
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
© medianauka.pl, 2014-01-07, RODZ-183
Data aktualizacji artykułu: 2021-10-09