Hatteria

Hatteria, tuatara, hatteria nowozelandzka (Sphenodon punctatus) to gatunek gada z rodziny Sphenodontidae — żywa skamieniałość. Ubarwienie oliwkowe, szarawe, brązowawe, czasem z żółtawymi plamkami. Wzdłuż grzbietu biegnie grzebień. Głowa kanciasta, duża.

Występowanie i środowisko

To gatunek endemiczny dla Nowej Zelandii. Hatteria żyje w lasach i wśród zarośli. To zwierzę o nocnej aktywności.

Tryb życia i zachowanie

Hatteria wydaje piskliwe i szczekliwe odgłosy. Zajmuje nory po innych zwierzętach, często ptakach morskich, z którymi potrafi także zgodnie współzamieszkiwać. Sama też je potrafi kopać. Bardzo dobrze znosi niską temperaturę. To najlepiej przystosowany gad do niskich, kilkustopniowych temperatur. W ciepłym klimacie szybko ginie.

Hatteria wolno rośnie i jest bardzo powolna w swoich ruchach.

Morfologia i anatomia

Długość ciała wynosi 60-75 cm, a ciężar ciała około 1 kg. Samce są większe od samic. Samiec bywa nawet dwa razy cięższy od samicy. W szkielecie hatterii występują dwa otwory skroniowe w czaszce, co odróżnia hatterię od pozostałych jaszczurek (mają jeden taki otwór). Zęby są zrośnięte z zewnętrzną krawędzią szczęk (zęby akrodontyczne), są też zęby osadzone na kości równolegle do zębów z górnej szczęki.

Na szczycie głowy widnieje specyficzny narząd, tak zwane oko ciemieniowe, dobrze widoczne u młodych osobników. Z czasem oko to przykrywa skóra. Jest to trzecie oko, obecne u nielicznych, prymitywnych kręgowców, tu jednak wyposażone w soczewkę, siatkówkę i nerw wzrokowy (brak tęczówki), ale wrażliwość na światło i rola tego narządu nie jest dobrze zbadana.

Na niektórych żebrach znajdują się wyrostki podobne do tych, jakie występują u ptaków.

Pożywienie

Poluje na owady, pajęczaki i inne bezkręgowce. Zjada pisklęta i jaja ptaków.

Rozmnażanie

Dojrzałość płciową osiąga w wieku dopiero około 20 lat. Kopulacja odbywa się poprzez zetknięcie kloaki samca i samicy. Narządów kopulacyjnych brak. Z tego powodu hatteria przypomina więc ptaki. Samica do wykopanej przez siebie norki składa do 15 jaj w pergaminowej osłonce. Zakopane jaja pozostawia bez opieki. Czas inkubacji wynosi 13-15 miesięcy.

Ochrona i zagrożenia LC

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.

Ciekawostki

Hatteria w chwili zagrożenia może odrzucić część ogona, który po pewnym czasie regeneruje się.

Hatteria żyje bardzo długo. Szacuje się, że może żyć nawet ponad 100 lat (niektóre źródła podają, że nawet 300 lat).

Hatterie są jedynymi od 60 milionów lat przedstawicielami prastarego rzędu ryjogłowych (Rhynchocephalia).

Pokrewne gatunki gadów

hatteria niespodziana (Sphenodon guntheri)

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Praca zbiorowa – Encyklopedia zwierząt – gady i płazy, ISBN 83-85152-31-8, Elipsa 1992
Pod red. Dariusz Fedora, praca zbiorowa – Wielka Encyklopedia Zwierząt, ISBN 978-83-245-2065-7, Publicat 2008
Chris Mattison – Gady i płazy - fakty o zwierzętach świata, 978-83-7073-584-5, Multico
Włodzimierz Juszczyk – Mały słownik zoologiczny – Gady i Płazy, Wiedza Powszechna 1978
Hanna Dobrowolska – Gady zwierzęta świata, ISBN 83-01-00957-8, PWN 1981