Irys, kosaciec
Irys, kosaciec (Iris) to rodzaj jednoliściennych roślin z rodziny kosaćcowatych, do którego zaliczamy około 250-300 gatunków, z czego w Polsce około 5 z nich. Wiele gatunków to rośliny ozdobne, cięte, doniczkowe, rabatowe. Występuje wiele form mieszańcowych i odmian.
To byliny kłączowe lub cebulowe.
Występowanie
Irysy w naturze występują głównie na półkuli północnej w strefie umiarkowanej. Najwięcej gatunków występuje w Azji. W Polsce można spotkać wiele gatunków uprawnych. Kosaćce zajmują różne środowiska — warunki uprawy poszczególnych gatunków różnią się od siebie.
Morfologia
Liście są równowąskolancetowate lub mieczowate, odziomkowe, ułożone w jednej płaszczyźnie w dwóch prostnicach.
Kwiaty są okazałe, zebrane w wierzchotki, grona lub pojedyncze, zwykle pachnące. Listki zewnętrzne w liczbie 3 są odgięte w dół oraz trzy wewnętrzne - skierowane w górę, różniące się od tych pierwszych.
Owoc to wielonasienna torebka.
Nasiona spłaszczone, zwykle z błyszczącą osnówką.
Gatunki
Wykaz gatunków, które zostały opisane w naszym serwisie:
- kosaciec bródkowy (Iris ×barbata) PL - ogród
- kosaciec bzowy (Iris sambucina) PL - ogród
- kosaciec gładki (Iris laevigata) PL - ogród
- kosaciec mieczolistny (Iris ensata) PL - ogród
- kosaciec niemiecki, kosaciec ogrodowy (Iris germanica) PL
- kosaciec niski (Iris pumila) PL - ogród
- kosaciec pstry (Iris variegata) PL - ogród
- kosaciec syberyjski (Iris sibirica) PL
- kosaciec szczecinkowaty (Iris setosa)
- kosaciec trawolistny (Iris graminea) PL
- kosaciec żółty (Iris pseudacorus) PL
Inne gatunki
- kosaciec holenderski (Iris × hollandica)
- Iris antilibanotica
- kosaciec bezlistny (Iris aphylla) PL
- Iris assadiana
- Iris atrofusca
- Iris atropurpurea
- Iris auranitica
- Iris bakeriana
- Iris basaltica
- Iris bicapitata
- Iris bismarckiana
- kosaciec Bloudowa (Iris bloudowii)
- Iris boissieri
- Iris bostrensis
- Iris bracteata
- Iris brevicaulis
- kosaciec bucharski (Iris bucharica)
- kosaciec Bulleya (Iris bulleyana)
- Iris calabra
- Iris camillae
- Iris cedreti
- kosaciec prążkowany (Iris chrysographes)
- kosaciec grzebieniasty (Iris cristata)
- kosaciec szafranowy (Iris crocea)
- kosaciec afgański (Iris cycloglossa)
- Iris damascena
- kosaciec Danforda (Iris dantfordiae)
- kosaciec Delavaya (Iris delavayi)
- irys Douglasa (Iris douglasiana)
- Iris ensata
- Iris falcata
- Iris filifolia
- kosaciec cuchnący (Iris foetidissima)
- Iris forrestii
- kosaciec Gatesa (Iris gatesii)
- Iris grant-duffii
- Iris haynei
- Iris hellenica
- Iris hermona
- kosaciec karoliński, irys sześciokątny (Iris hexagona)
- kosaciec zmiennobarwny (Iris histrio)
- kosaciec dziwny (Iris histrioides)
- kosaciec drobny (Iris humilis)
- kosaciec dachówkowy (Iris imbricata)
- Iris innominata
- kosaciec japoński (Iris japonica)
- Iris kamaonensis
- Iris koreana
- Iris lactea
- Iris lacustris
- kosaciec mieczowaty (Iris latifolia)
- Iris lortetii
- Iris lutescens
- Iris maackii
- kosaciec wspaniały (Iris magnifica)
- Iris marsica
- Iris mesopotamica
- Iris milesii
- Iris missouriensis
- Iris munzii
- kosaciec Mikołaja (Iris nicolai)
- Iris nigricans
- Iris nusairiensis
- Iris odaesanensis
- kosaciec wschodni (Iris orientalis)
- Iris orjenii
- Iris palaestina
- kosaciec blady (Iris pallida)
- kosaciec pryzmatowy (Iris prismatica)
- Iris pseudopumila
- kosaciec Reichenbacha (Iris reichenbachii)
- kosaciec żyłkowany (Iris reticulata)
- Iris revoluta
- kosaciec ruski (Iris ruthenica)
- kosaciec wschodni (Iris sanguinea)
- Iris serotina
- kosaciec szczecinkowaty (Iris setosa)
- kosaciec Sintenisa (Iris sintenisi)
- Iris sofarana
- kosaciec rzekomy (Iris spuria)
- kosaciec wonny (Iris suaveolens)
- kosaciec taochijski (Iris taochia)
- irys strzechowaty (Iris tectorum)
- Iris tenax
- Iris timofejewii
- Iris tingitana
- Iris typhifolia
- kosaciec paznokciowy (Iris unguicularis)
- Iris vartanii
- kosaciec różnobarwny (Iris versicolor)
- Iris virginica
- Iris westii
- kosaciec Winogradowa (Iris winogradowii)
- kosaciec hiszpański (Iris xiphium)
- Iris yebrudii
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ▸ | Kwitną kosaćce bródkowe. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec gładki. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec mieczolistny. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec niemiecki. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec niski. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec pstry. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec syberyjski. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec szczecinkowaty. | ||||||||||
● | ● | Kwitnie kosaciec trawolistny. | ||||||||||
● | ● | ● | Kwitnie kosaciec żółty. |
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Pod redakcją Alicji i Jerzego Szweykowskich - Słownik botaniczny, ISBN 83-214-1305-6, Wiedza Powszechna 2003
- Praca zbiorowa - Botanica ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, ISBN 3-8331-1916-0, Könemann 2005
- Beata Grabowska, Tomasz Kubala - Encyklopedia bylin t. I i II, ISBN 978-83-7506-845-0, Zysk i S-ka 2011
- Lucjan Rutkowski - Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
© medianauka.pl, , RODZAJ-504
Data aktualizacji artykułu: 2024-09-04