Spis treści:

Jaskółkowate

Jaskółki, jaskółkowate (Hirundinidae) to rodzina ptaków z rzędu wróblowatych. Rodzina ta liczy dziś 85 gatunków. W Polsce żyją 3 gatunki, a w Europie 5 gatunków.

Są to małe ptaki z krótkim dziobem ale szerokiej paszczy, długie, ostro zakończone skrzydła, ogon w kształcie litery "V". Mają słabe nogi. Upierzenie z wierzchu zwykle czarne z niebieskim połyskiem, zielonkawe lub brązowe. Spód ciała zwykle jasny. Czasem występują kontrastujące plamy. W wyglądzie nie występują różnice między samicą i samcem, chociaż samce mogą być trochę większe i mogą mieć dłuższe ogony.

Występowanie i środowisko

Występują na całym świecie poza daleką północą i Antarktydą. Zajmują otwarte przestrzenie nad wodami, polami, górami, pustyniami, zadrzewieniami.

Tryb życia i zachowanie

Gatunki żyjące na północy są ptakami wędrownymi, te z południa prowadzą osiadły tryb życia. Są bardzo sprawnymi lotnikami.

Rozmnażanie

W większości przypadków są monogamiczne. Gniazdują na skałach, budynkach, skarpach. W skład gniazda wchodzi ślina ptaka, służąca za spoiwo. Budowane jest z mułu. Może być otwarte lub zamknięte. Czasem jest to czarka z budulca roślinnego. Wyprowadza 2 legi w roku. W zniesieniu 4-6 jaj. U gatunków tropikalnych liczba jaj w zniesieniu wynosi 2-3. Wysiadywanie trwa 14-15 dni. Pisklęta są gniazdownikami. Przebywają w gnieździe zwykle 16-24, a u większych gatunków do 28 dni. Gdy brakuje pożywienia pisklęta mogą wpadać w odrętwienie.

Pożywienie

Zjadają owady chwytane w locie. Pokarm roślinny jest pobierany bardzo rzadko.

Ochrona i zagrożenia

Krytycznie zagrożony jest jaskólnik białooki, jeden gatunek jest zagrożony, pięć narażonych na wyginięcie.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Jaskółki to zwiastun wiosny.

Kiedy odlatują jaskółki?

Jaskółki odlatują z Polski na zimowiska już we wrześniu. Ostatnie osobniki można spotkać jeszcze w październiku.

Kiedy przylatują jaskółki?

Jaskółka wraca do Polski dość wcześnie, bo już marcu (dymówka) lub w kwietniu (pozostałe gatunki). Jaskółka jest uważana za jeden ze zwiastunów wiosny, chociaż znane porzekadło mówi, że "jedna jaskółka wiosny nie czyni",co oznacza, żeby nie wyciągać pochopnych wniosków.

Co oznacza tatuaż jaskółki?

Jaskółka to dość częsty wizerunek na tatuażach. Jest ona symbolem odrodzenia i wolności, szczęścia oraz młodości. W tatuażu najpopularniejsze znaczenie przypisuje się jej w kontekście ochrony i przynoszenia szczęścia wytatuowanemu. Jaskółki miały duże znaczenie dla marynarzy, gdyż ich widok na niebie oznaczał bliskość stałego lądu (ptaki te nie lubią wylatywać daleko w morze).

Gatunki

To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:

brzegówka (zwyczajna) (Riparia riparia) PL
dymówka (Hirundo rustica) PL
jaskółka rudawa (Cecropis daurica) PL
oknówka (zwyczajna) (Delichon urbicum) PL
jaskółczak modry (Progne subis)
jaskółczak szarogardły (Progne chalybea)
jaskółka abisyńska (Cecropis abyssinica)
jaskółka angolska (Hirundo angolensis)
jaskółka białogardła (Hirundo albigularis)
jaskółka kreskowana (Cecropis cucullata)
jaskółka pacyficzna (Hirundo tahitica)
jaskółka rdzawogardła (Hirundo lucida)
jaskółka rdzawogłowa (Hirundo smithii)
jaskółka skalna (Ptyonoprogne rupestris)
nadobniczka białoskrzydła (Tachycineta thalassina)
nadobniczka drzewna (Tachycineta bicolor)
nadobniczka namorzynowa (Tachycineta albilinea)
nadobniczka zielono-biała (Tachycineta albiventer)
pasmówka (Neophedina cincta)
smugówka malgaska (Phedina borbonica)
wodówka południowa (Stelgidopteryx ruficollis)

Inne gatunki

jaskółeczka rudogłowa (Alopochelidon fucata)
jaskółeczka białopręga (Atticora fasciata)
jaskółeczka czarnogłowa (Atticora pileata)
jaskółeczka mała (Atticora tibialis)
jaskółka malajska (Cecropis badia)
jaskółka rdzawobrzucha (Cecropis semirufa)
jaskółka moskitowa (Cecropis senegalensis)
jaskółka modrogłowa (Cecropis striolata)
chera (Cheramoeca leucosterna)
oknówka wschodnia (Delichon dasypus)
oknówka syberyjska (Delichon lagopodum)
oknówka nepalska (Delichon nipalense)
jaskółka rudoczelna (Hirundo aethiopica)
jaskółka długosterna (Hirundo atrocaerulea)
jaskółka przylądkowa (Hirundo dimidiata)
jaskółka białoskrzydła (Hirundo leucosoma)
jaskółka białosterna (Hirundo megaensis)
jaskółka australijska (Hirundo neoxena)
jaskółka modra (Hirundo nigrita)
jaskółka rdzawa (Hirundo nigrorufa)
jaskółeczka lśniąca (Orochelidon andecola)
jaskółeczka rdzawogardła (Orochelidon flavipes)
jaskółeczka płowobrzucha (Orochelidon murina)
jaskółka aborygeńska (Petrochelidon ariel)
jaskółka brązowoskrzydła (Petrochelidon fluvicola)
jaskółka leśna (Petrochelidon fuliginosa)
jaskółka jaskiniowa (Petrochelidon fulva)
jaskółka drzewna (Petrochelidon nigricans)
jaskółka czerwonomorska (Petrochelidon perdita)
jaskółka koroniasta (Petrochelidon preussi)
jaskółka rdzawoszyja (Petrochelidon pyrrhonota)
jaskółka rdzaworzytna (Petrochelidon rufigula)
jaskółka obrożna (Petrochelidon rufocollaris)
jaskółka towarzyska (Petrochelidon spilodera)
smugówka kongijska (Phedinopsis brazzae)
jaskółczak kubański (Progne cryptoleuca)
jaskółczak antylski (Progne dominicensis)
jaskółczak południowy (Progne elegans)
jaskółczak widłosterny (Progne modesta)
jaskółczak klifowy (Progne murphyi)
jaskółczak białobrzuchy (Progne sinaloae)
jaskółczak brunatny (Progne tapera)
żałobniczka białogłowa (Psalidoprocne albiceps)
żałobniczka górska (Psalidoprocne fuliginosa)
żałobniczka równosterna (Psalidoprocne nitens)
żałobniczka widłosterna (Psalidoprocne obscura)
żałobniczka sawannowa (Psalidoprocne pristoptera)
szarorzytka (Pseudhirundo griseopyga)
jaskólnik czerwonooki (Pseudochelidon eurystomina)
jaskólnik białooki (Pseudochelidon sirintarae)
jaskółka brunatna (Ptyonoprogne concolor)
jaskółka blada (Ptyonoprogne fuligula)
jaskółka płowa (Ptyonoprogne obsoleta)
jaskółeczka niebiesko-biała (Pygochelidon cyanoleuca)
jaskółeczka obrożna (Pygochelidon melanoleuca)
brzegówka malutka (Riparia congica)
brzegówka azjatycka (Riparia diluta)
brzegówka mała (Riparia paludicola)
wodówka północna (Stelgidopteryx serripennis)
nadobniczka modroskrzydła (Tachycineta cyaneoviridis)
nadobniczka złotawa (Tachycineta euchrysea)
nadobniczka biało-niebieska (Tachycineta leucopyga)
nadobniczka błękitna (Tachycineta leucorrhoa)
nadobniczka białorzytna (Tachycineta stolzmanni)

Kalendarz przyrody

Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.

Opis

●

▸

Okres występowania w Polsce brzegówki.

◂

▸

Jaskółka dymówka przylatuje do Polsci z zimowisk.

●

Trwa okres lęgowy dymówki.

●

Jaskółki dymówki odlatują do Afryki.

●

Możliwość obserwacji w Polsce jaskółki rudawej.

●

Możliwość obserwacji w Polsce jaskółki rudawej.

●

Okres występowania w Polsce oknówki.

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

- gatunek zaobserwowany w Polsce w stanie dzikim po 1950 r.

PL - wtórnie

- gatunek introdukowany w Polsce rozmyślnie lub przypadkowo, tworzący stałe populacje.

PL - obserwacje dawne

- gatunek obserwowany ostatnio w Polsce w latach 1801-1950.

PL - hodowla

- gatunek hodowlany.

Liczebność

Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).

Bardzo liczny

- 3 000 001 - 30 000 000

Liczny

- 300 001 - 3 000 000

Średnio liczny

- 30 001 - 300 000

Nieliczny

- 3001 - 30 000

Bardzo nieliczny

- 301 - 3 000

Skrajnie nieliczny

- 1 - 300

Status

Lęgowy

- gniazduje regularnie na dyżym obszarze kraju.

Lęgowy sporadycznie

- gniazduje sporadycznie w kraju lub tylko lokalnie.

Przelotny/przylatujący

- gatunek regularnie stacjonuje w kraju podczas swoich przelotów lub przylatuje na zimowiska.

Zalatujący

- gatunek pojawiający się w Polsce nieregularnie.

Zalatujący wyjątkowo

- gatunek pojawiający się wyjątkowo w kraju (poniżej 5 obserwacji).

- gatunek ujęty w Załączniku i Dyrektywie Ptasiej (2009/147/WE z 30-11-2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa), wskazującej na gatunki podlegające wraz z siedliskami szczególnej ochronie.

Ciekawostki

Ptaki online na żywo

Ciekawostki

Jaki ptak znosi najwięcej jaj?

Ciekawostki

Ile jest ptaków na świecie?

Ciekawostki

Czy ptaki się kąpią?

Ciekawostki

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

Ciekawostki

Największe gniazda ptaków

Ciekawostki

Jak dokarmiać ptaki?

Ciekawostki

Najmniejsze ptaki na świecie

Ciekawostki

Największe ptaki na świecie

QUIZ

Ptaki Polski — quiz

Filmy

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/