Jerzyk (zwyczajny)
Jerzyk zwyczajny (Apus apus) to ptak z rodziny jerzyków o ciemnym upierzeniu z białą plamą na podbródku, o sylwetce podobnej do jaskółki. Samiec i samica wyglądają tak samo. Skrzydła są bardzo długie, zaostrzone, o sierpowatym kształcie. Ogon jest rozwidlony. Nogi bardzo krótkie, uniemożliwiające poruszanie się po ziemi, ale zaopatrzone w pazurki, co umożliwia ptakowi czepianie się pionowych powierzchni muru czy skały. Dziób jest krótki, ale się szeroko otwiera.
Występowanie i środowisko PL
Możemy go spotkać w niemal całej Europie, w części Afryki i w niektórych rejonach Azji. Występuje najliczniej w miastach i większych ludzkich osiedlach, w których znajdują się wysokie budynki. Pierwotne środowisko występowania, to góry. U nas jest średnio licznym ptakiem lęgowym.
Tryb życia i zachowanie
Ptak ten przylatuje do nas na początku maja (czasem od końca kwietnia), odlatuje w połowie sierpnia. Aż do października trwa przelot osobników z północy. Zimuje w Afryce na południe od Sahary.
Najbardziej jego zdumiewającą cechą jest to, że jerzyk większą część swojego życia spędza w locie i tylko lęgi zmuszają go do przerwania lotu. Ptak ten w locie poluje i je, śpi, kopuluje. Noc spędza gromadnie na wysokości 1000-2000 m. Korzysta tam z ciepłych prądów powietrza, dużą część czasu szybując.
Lot jerzyka jest niezwykle zwinny i szybki. Ptak jest w nim bardzo zwrotny. Większą część swego życia jerzyk spędza w powietrzu.
Odzywa się świszczącym głosem "srii", podczas polowania słychać często chóralne wrzaski o wysokich tonach.
Morfologia i anatomia
Osiąga rozmiary do 16 cm długości ciała, przy rozpiętości skrzydeł do 44 cm. Waga ciała jerzyka wynosi od 30 do 58 g.
Jajo jerzyka ilustruje poniższy rysunek. Średnie wymiary: 24,9 mm × 16 mm.
Pożywienie
Jerzyki zjadają owady chwytane w locie, czasem z powierzchni wody. Dla piskląt gromadzą owady w podgardlu w postaci grudek, złożonych z setek owadów zlepionych śliną.
Rozmnażanie
Jerzyk zwyczajny gnieździ się na wysokich budynkach we wszelkiego rodzaju szparach i wyłomach. Rzadko gnieździ się w lasach wysoko w dziuplach, na skałach, jeszcze rzadziej w budkach lęgowych. Samiec i samica tworzą parę na całe życie. Jest przywiązany do jednego miejsca lęgowego. Gniazdo może eksploatować przez kilkanaście lat. Jest to płytka wyściółka o średnicy 15 cm, zbudowana z materiału chwytanego w locie zmieszanego ze śliną. Samica w końcu maja lub na początku czerwca składa 2-3 jaja, które wysiadują przez 18-21 dni. Pisklęta są gniazdownikami. Przebywają w gnieździe przez 40 dni. Po dwóch latach przystępują do lęgów.
Pisklęta mają zdolność popadania w głębokie odrętwienie, gdy rodzice nie przynoszą pokarmu przez nawet kilka dni z powodu na przykład bardzo złej pogody.
Ochrona i zagrożenia LC
Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. W Polsce jerzyk zwyczajny jest objęty ochroną ścisłą.
Ciekawostki
Większą część swego życia jerzyk spędza w powietrzu. Ptak nie musi siadać przez wiele miesięcy!
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | ▸ | Okres obserwacji w Polsce jerzyka zwyczajnego. | |||||
| ● | ● | ● | ▸ | Okres przebywania w Polsce jerzyków przystępujących u nas do lęgów. Poza tym okresem obserwuje się w naszym kraju już tylko migrujące ptaki | ||||||||
| ◂ | ▸ | Samica jerzyka składa jaja. |
Pokrewne gatunki ptaków
- jerzyk alpejski (Tachymarptis melba)
- czubik koroniasty (Hemiprocne coronata)
- czubik mały (Hemiprocne comata)
© medianauka.pl, 2015-03-21, GAT-735