Jętki

Jętki (Ephemeroptera) to rodzina owadów, która liczy dziś około 3000 gatunków. W Europie występuje około 340 gatunków, z czego w Polsce żyje około 120 gatunków z tej rodziny owadów. To najprymitywniejsze owady latające.

Owady te wyróżniają następujące cechy: duże, kuliste oczy, mała głowa, duża pierwsza para skrzydeł w kształcie trójkąta. Druga para skrzedeł jest znacznie mniejsza lub zredukowana. Pomiędzy dużymi oczami znajdują się trzy małe przyoczka. Gdy jętka spoczywa, skrzydła uniesione są do góry. Odnóża są długie, nieprzystosowane do poruszania się. Odwłok jest ruchliwy i wydłużony, złożony z 10 segmentów, zakończony nićmi ogonowymi (dwiema lub trzema) o długości nierzadko przekraczającej długość samego owada. Na odwłoku znajdują się parzyste narządy kopulacyjne.

Gąsienice są często spłaszczone grzbietowo-brzusznie, mają czułki, gryzący aparat gębowy. Widoczne są zawiązki skrzydeł. Odnóża skierowane są na boki ciała. Odwłok u larw jest również zakończony nićmi. Charakterystyczne dla larw jętek są skrzelotchawki, umiejscowione po bokach ciała.

Rodziny

Alfabetyczny wykaz opublikowanych rodzin.

Inne rodziny

• Ameletidae
• jętki skandynawkowate (Ametropleidae)
• Arthropleidae
• murzyłkowate, jętki szczeciogonkowate (Beatidae)
• jętki wołżankowate (Behningiidae)
• jętki nibochotkowate (Caenidae)
• jętkówki, jętkówkowate (Ephemerellidae)
• Heptageniidae
• Isonychiidae
• jętki wieczernikowate, szczecielowate (Leptophlebiidae)
• Neoephemeridae
• jętki nieszczeblowate (Oligoneuriidae)
• jętki odródkowate (Palingeniidae)
• jętki rybowadkowate (Polymitarcyidae)
• jętki żółtkowate, wyskórowate (Potamanthidae)
• szczętkowkowate, jętki ostróżkowate (Siphlonuridae)

Występowanie i środowisko

Występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Larwy żyją w wodzie, na dnie zbiorników, zwykle pod kamieniami. Dorosłe osobniki występują zawsze w pobliżu wód. Najlepiej jętki jest obserwować wiosną i wczesnym latem.

Tryb życia i zachowanie

To owady aktywne wieczorem i w nocy. Poruszają się lotem biernym. Jętki pojawiają się masowo wieczorami w pobliżu wodnych zbiorników. Czasem żyją tylko kilka godzin, zwykle kilka dni. Tuż po rozrodzie masowo giną, pokrywając taflę wody martwymi ciałami.

Morfologia i anatomia

Brak danych.

Rozmnażanie

Postać larwalna żyje długo. Postać dorosłego owada żyje bardzo krótko. W stadium rozwoju pojawia się subimago - wyjątkowe w świecie owadów. Subimago przypomina owada dorosłego poza matowymi skrzydłami. Subimago nie posiada jeszcze narządów kopulacyjnych. Postać ta linieje i przeobraża się w osobnika dorosłego. Rozród jest masowy.

Pożywienie

Dorosłe osobniki nie pobierają pokarmu. Larwy są saprofagami, czyli odżywiają się martwymi lub rozkładającymi się szczątkami innych organizmów.

Ochrona i zagrożenia

Jętki nie są w Polsce objęte ochroną prawną, jednak połowa z krajowych gatunków została wpisana na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Larwy jętek stanowią ważny składnik diety ryb.

Jętki to prymitywne owady latające. Jest to jeden z najstarszych rzędów owadów. Znane są z karbonu.

Narządy kopulacyjne tylko u jętek są parzyste.

Kalendarz przyrody

Jak szybko latają owady?

Owady są jedynymi bezkręgowcami, które potrafią latać. Rozpiętość prędkości i różnych gatunków jest znaczna i może być zaskakująco duża.

© medianauka.pl, 2014-10-18, RZAD-63