Spis treści:
Wołowate
Krętorogie, pustorożce, wołowate (Bovidae) to rodzina ssaków, która liczy dziś 177 gatunków. W Polsce żyją 3 gatunki z tej rodziny ssaków w naturalnym środowisku. Jest to największa rodzina parzystokopytnych. Kopalne szczątki znane od miocenu.
Samce i czasem samice mają zawsze nierozgałęzione rogi o różnym kształcie, zbudowane z kostnego możdżenia pokrytego pochwą rogową. To stały wyrostek kości czołowej z jamistymi przestrzeniami wewnątrz. Barwa zwykle szara lub brązowawa.
Występowanie i środowisko
Występują na całym świecie. Preferują tereny otwarte, pokryte trawiastą roślinnością, która stanowi ich pokarm.
Tryb życia i zachowanie
Żyją zwykle w stadach. Niektóre gatunki bywają agresywne. Niektóre gatunki odbywają dalekie wędrówki.
Morfologia i anatomia
Mają czterokomorowy żołądek. U gatunków stadnych między racicami znajdują się gruczoły zapachowe. Zęby policzkowe mają wysoką koronę z półksiężycowymi listewkami na powierzchni miażdżącej. Brak siekaczy i kłów.
Rozmnażanie
Młode rodzą się zwykle dość samodzielne i rozwinięte. Zwykle jedno, czasem 2-3 młode w miocie.
Pożywienie
Roślinność trawiasta, rośliny zielne, liście, gałązki, kora drzew.
Ochrona i zagrożenia
Udomowione krętorogie mają ogromne znaczenie gospodarcze dla człowieka. Chodzi tu o bydło domowe, owce i kozy. Wiele gatunków to zwierzęta łowne.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rodziny)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Wśród tej rodziny wyróżniamy następujące umowne grupy zwierząt:
antylopy - obejmująca kilkadziesiąt gatunków zwierząt z terenów otwartych, czasem zarośli i lasów Afryki i Azji. Są to między innymi: kudu, niala, nilgau, eland, gnu, oryks.
gazele - to antylopy o drobnej i smukłej budowie ciała ze stepów i pustyń.
Gatunki
To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:
- bydło domowe, tur europejski (Bos taurus) PL
- koza domowa (Capra hircus) PL
- kozica północna (Rupicapra rupicapra) PL
- muflon śródziemnomorski (Ovis musimon) PL
- owca domowa (Ovis aries) PL
- tur leśny (Bos primigenius) PL
- żubr europejski (Bison bonasus) PL
- adaks pustynny (Addax nasomaculatus)
- anoa nizinny (Bubalus depressicornis)
- antylopa indyjska (Antilope cervicapra)
- antylopik przylądkowy (Raphicerus melanotis)
- antylopik zwyczajny (Raphicerus campestris)
- antylopka karłowata (Neotragus pygmaeus)
- antylopowiec szablorogi (Hippotragus niger)
- arni azjatycki (Bubalus arnee)
- arui grzywiasta (Ammotragus lervia)
- banteng azjatycki (Bos javanicus)
- bawolec krowi (Alcelaphus buselaphus)
- bawół afrykański (Syncerus caffer)
- bizon amerykański (Bison bison)
- bongo leśne (Tragelaphus eurycerus)
- buszbok subsaharyjski (Tragelaphus scriptus)
- dikdik drobny (Madoqua guentheri)
- dikdikk sawannowy (Madoqua kirkii)
- dujker czerwony (Cephalophus natalensis)
- eland zwyczajny (Tragelaphus oryx)
- gaur indyjski (Bos gaurus)
- gazela czarnoogonowa (Gazella subgutturosa)
- gazela masajska (Nanger granti)
- gazela pustynna (Gazella dorcas)
- gazelka płocha (Nanger dama)
- gazelka pręgogłowa (Nanger soemmerringii)
- gazelopka sawannowa (Eudorcas thomsonii)
- gerenuk długoszyi (Litocranius walleri)
- gnu białobrode (Connochaetes taurinus albojubatus)
- gnu brunatne (Connochaetes gnou)
- gnu pręgowane (Connochaetes taurinus)
- jak zwyczajny (Bos grunniensis)
- kob lirorogi (Kobus vardonii)
- kob moczarowy (Kobus leche)
- kob nilowy (Kobus megaceros)
- kob śniady (Kobus ellipsiprymnus)
- kob żółty (Kobus kob)
- koza bezoarowa (Capra aegagrus)
- kozioł śnieżny (Oreamnos americanus)
- koziołek skalny (Oreotragus oreotragus)
- koziorożec alpejski (Capra ibex)
- koziorożec nubijski (Capra nubiana)
- koziorożec pirenejski (Capra pyrenaica)
- koziorożec syberyjski (Capra sibirica)
- kudu małe (Tragelaphus imberbis)
- kudu wielkie (Tragelaphus strepsiceros)
- markur śruborogi (Capra falconeri)
- nahur, nachur, bharal, owca niebieska (Pseudois nayaur)
- niala górska (Tragelaphus buxtoni)
- niala grzywiasta (Tragelaphus angasii)
- nilgau indyjski (Boselaphus tragocamelus)
- oribi smukłonogi (Ourebia ourebi)
- oryks arabski (Oryx leucoryx)
- oryks południowy (Oryx gazella)
- oryks pręgoboki (Oryx beisa)
- oryks szablorogi (Oryx dammah)
- owca czteroroga (Ovis aries jakobs)
- owca jukońska (Ovis dalli)
- owca kanadyjska (Ovis canadensis)
- piżmowół arktyczny (Ovibos moschatus)
- ridbok zwyczajny (Redunca redunca)
- sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus)
- sasebi właściwy (Damaliscus lunatus)
- serau białogrzywy (Capricornis sumatraensis)
- serau chiński (Capricornis milneedwardsii)
- serau kędzierzawy (Capricornis crispus)
- sitatunga sawannowa (Tragelaphus spekii)
- skocznik antylopi (Antidorcas marsupialis)
- suhak stepowy (Saiga tatarica)
- takin złoty (Budorcas taxicolor)
- tar himalajski (Hemitragus jemlahicus)
- zebu (Bos indicus)
Inne gatunki
- impala zwyczajna (Aepyceros melampus)
- bawolec rudy (Alcelaphus caama)
- bawolec masajski (Alcelaphus cokii)
- bawolec sawannowy (Alcelaphus lelwel)
- bawolec esowatorogi (Alcelaphus lichtensteinii)
- bawolec erytrejski (Alcelaphus tora)
- antylopik ogadeński (Ammodorcas clarkei)
- arabotar blady (Arabitragus jayakari)
- hirola okularowa (Beatragus hunteri)
- gajal udomowiony (Bos frontalis)
- jak dziki (Bos mutus)
- kuprej azjatycki (Bos sauveli)
- wół domowy (Bubalus bubalis)
- wół mindorski (Bubalus mindorensis)
- anoa górski (Bubalus quarlesi)
- koziorożec kaukaski (Capra caucasica)
- koziorożec walcorogi (Capra cylindricornis)
- koziorożec abisyński (Capra walie)
- serau rudy (Capricornis rubidus)
- serau tajwański (Capricornis swinhoei)
- serau himalajski (Capricornis thar)
- dujker wyspowy (Cephalophus adersi)
- dujker liberyjski (Cephalophus brookei)
- dujker płowy (Cephalophus callipygus)
- dujker białonogi (Cephalophus crusalbum)
- dujker czarnopręgi (Cephalophus dorsalis)
- dujker kasztanowaty (Cephalophus harveyi)
- dujker duży (Cephalophus jentinki)
- dujker białobrzuchy (Cephalophus leucogaster)
- dujker czarny (Cephalophus niger)
- dujker czarnoczelny (Cephalophus nigrifrons)
- dujker zatokowy (Cephalophus ogilbyi)
- dujker ruwenzorski (Cephalophus rubidus)
- dujker rudoboki (Cephalophus rufilatus)
- dujker żółtopręgi (Cephalophus silvicultor)
- dujker tanzański (Cephalophus spadix)
- dujker jednobarwny (Cephalophus weynsi)
- dujker zebrowaty (Cephalophus zebra)
- sasebi sawannowy (Damaliscus korrigum)
- sasebi przylądkowy (Damaliscus pygargus)
- sasebi zambijski (Damaliscus superstes)
- bejra somalijska (Dorcatragus megalotis)
- gazelopka sudańska (Eudorcas albonotata)
- gazelopka rudoczelna (Eudorcas rufifrons)
- gazelopka rdzawa (Eudorcas rufina)
- gazelopka nubijska (Eudorcas tilonura)
- gazela arabska (Gazella arabica)
- gazela indyjska (Gazella bennettii)
- gazela jemeńska (Gazella bilkis)
- gazela berberyjska (Gazella cuvieri)
- gazela pustynna (Gazella erlangeri)
- gazela górska (Gazella gazella)
- gazela piaskowa (Gazella leptoceros)
- gazela saudyjska (Gazella saudiya)
- gazela mała (Gazella spekei)
- antylopowiec koński (Hippotragus equinus)
- antylopowiec modry (Hippotragus leucophaeus)
- antylopowiec wielki (Hippotragus variani)
- kob katangijski (Kobus anselli)
- kob pręgozady (Kobus defassa)
- kob białouchy (Kobus leucotis)
- kob ugandyjski (Kobus thomasi)
- dikdik namibijski (Madoqua domarensis)
- dikdik rudobrzuchy (Madoqua phillipsi)
- dikdik srebrzysty (Madoqua piacentinii)
- dikdik żwawy (Madoqua saltiana)
- dikdik szarolicy (Madoqua swaynei)
- goral brunatny (Naemorhedus baileyi)
- goral długoogonowy (Naemorhedus caudatus)
- goral himalajski (Naemorhedus goral)
- goral szary (Naemorhedus griseus)
- antylopka lilipucia (Neotragus batesi)
- antylopka piżmowa (Nesotragus moschatus)
- nilgirtar leśny (Nilgiritragus hylocrius)
- owca dzika (Ovis ammon)
- owca tybetańska (Ovis hodgsonii)
- owca czarnogórska (Ovis nigrimontana)
- owca śnieżna (Ovis nivicola)
- muflon cypryjski (Ovis ophion)
- owca stepowa (Ovis orientalis)
- owca pamirska (Ovis polii)
- cziru tybetańskie (Pantholops hodgsonii)
- pelea sarnia (Pelea capreolus)
- dujkerczyk karłowaty (Philantomba maxwellii)
- dujkerczyk modry (Philantomba monticola)
- dujkerczyk skryty (Philantomba walteri)
- dżereń mongolski (Procapra gutturosa)
- dżereń tybetański (Procapra picticaudata)
- dżereń Przewalskiego (Procapra przewalskii)
- nahur karłowaty (Pseudois shaeferi)
- saola wietnamska (Pseudoryx nghetinhensis)
- antylopik północny (Raphicerus sharpei)
- ridbok południowy (Redunca arundinum)
- ridbok górski (Redunca fulvorufula)
- kozica południowa (Rupicapra pyrenaica)
- suhak północny (Saiga borealis)
- grym szary (Sylvicapra grimmia)
- czykara dekańska (Tetracerus quadricornis)
- oreas wielki (Tragelaphus derbianus)
Kalendarz przyrody
Poniższy kalendarz zawiera wszystkie gatunki, które nie znalazły się w opisie żadnego rodzaju. Każdy rodzaj zawiera niezależny kalendarz przyrody.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
● | ● | Pora godowa u antylopy indyjskiej. | ||||||||||
● | ● | ● | Okres rui u bizona. | |||||||||
● | Rodzą się młode gaura indyjskiego. | |||||||||||
◂ | ● | Trwa okres rui u kozicy | ||||||||||
▸ | Rodzą się młode kozice | |||||||||||
● | ● | ● | Trwa ruja u muflonów. | |||||||||
◂ | ● | Trwa okres rui u żubra | ||||||||||
▸ | Samica żubra rodzi zwykle 1 młode |
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/
- IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz — Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz — Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Jiří Gaisler, Jan Zejda — Ssaki świata, ISBN 83-7079-773-3, MUZA SA 1995
- Praca zbiorowa — Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
- pod red. Kazimierza Kowalskiego — Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Alfred Brehm — Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963
- Praca zbiorowa — Wielka Encyklopedia Przyrody. Ssaki, ISBN 83-7079-784-9, MUZA SA 1997
© medianauka.pl, 2014-01-09, RODZ-32
Data aktualizacji artykułu: 2022-09-09