Luneta

Luneta, refraktor to jeden z przyrządów optycznych, który służy do obserwowania odległych i dużych przedmiotów. Luneta zwiększa kąt widzenia przedmiotu, a przy tym jego widzenie jest wyraźne i oko nie ulega akomodacji. Refraktor to inna nazwa dla teleskopu soczewkowego.

Najprostsza luneta (refraktor) do układ dwóch soczewek, z których ta bliżej oka to okular, a ta dalej położona, to obiektyw. W rzeczywistości obiektyw i okular zawierają najczęściej układ soczewek, między innymi po to, aby niwelować różne wady optyczne. Tubus zaś to część lunety, która zapewnia odpowiednią odległość pomiędzy soczewkami oraz zabezpiecza refraktor przed odbiciami.

Lunety są wykorzystywane w następujących urządzeniach i celach:

obserwacje astronomiczne (lunety astronomiczne),
obserwacje przyrodnicze (lunety obserwacyjne),
lornetki,
przyrządy geodezyjne,
karabiny dalekodystansowe.

Luneta astronomiczna

Luneta astronomiczna albo inaczej luneta Keplera, to przyrząd do obserwacji astronomicznych.

Okular jest umieszczony tak względem obiektywu, że wytworzony obraz obserwowanego obiektu powstaje niemalże w ognisku okularu. Oznacza to, że odległość obu soczewek jest równa prawie f₁+f₂. to dlatego lunety są bardzo długie.

Obiektyw lunety Keplera wytwarza obraz rzeczywisty, odwrócony i pomniejszony. Okular działa jak lupa i daje obraz powiększony, prosty i pozorny względem obrazu wytworzonego przez obiektyw.

W stosunku do przedmiotu luneta astronomiczna daje obraz:

pozorny,
odwrócony,
powiększony.

Powiększenie kątowe w lunecie astronomicznej

Powiększenie (kątowe) w lunecie Keplera dane jest wzorem:

$p=\frac{f_1}{f_2}$

gdzie:

p - powiększenie,
f₁ - ogniskowa obiektywu,
f₂ - ogniskowa okularu.

Bieg promieni w lunecie astronomicznej

Obraz przedmiotu AB powstaje prawie w w ognisku obiektywu. Poniższy rysunek ilustruje bieg promieni światła w lunecie astronomicznej.

Luneta Galileusza

Luneta Galileusza jest to rodzaj lunety, która składa się z dwóch soczewek: okularu ( soczewka rozpraszająca) i obiektywu (soczewka skupiająca). Ognisko obiektywu pokrywa się z ogniskiem okulara.

Luneta Galileusza daje obraz prosty, powiększony i pozorny. Luneta Galileusza w porównaniu do lunety Keplera ma dużo mniejsze rozmiary, daje jaśniejszy obraz. Ma jednak wadę - nie ma ostrego ograniczenia pola widzenia.

Dziś lunetę Galileusza można spotkać w lornetkach teatralnych.

Teleskopy, lunety
Lunety i teleskopy dla dzieci do samodzielnego złożenia marki Astromedia.

Pytania

Jakie wady mają refraktory?

Istotną wadą teleskopów soczewkowych jest małe pole widzenia oraz długi tubus.

Czy lunety są dziś używane w nauce?

Tak. Najczęściej używa się ich do obserwacji Słońca, do określania pozycji gwiazd na niebie, do obserwacji układów podwójnych gwiazd. Jednak znacznie częściej do obserwacji nieba używa się teleskopów zwierciadlanych, czyli reflektorów.

Jaki jest największy refraktor na świecie?

Największy na świecie teleskop soczewkowy znajduje się w Obserwatorium Yerkesa Uniwersytetu w Chicago. Obiektyw tej lunety ma 102 cm średnicy.

Kto wynalazł lunetę?

Trudno dziś określić, kto jako pierwszy skonstruował lunetę. Jednak pierwszym uczonym, który obserwował niebo za pomocą lunety był Galileusz. To on też jako pierwszy wyciągał ciekawe i prawidłowe wnioski z obserwacji obiektów na niebie, w tym Jowisza, Wenus, Saturna. To Galileusz jako pierwszy odkrył księżyce Jowisza, krążące wokół niego jak planety wokół Słońca, jak głosiła teoria heliocentryczna Kopernika.