Pajęczaki
Pajęczaki (Archanida) to gromada stawonogów z podtypu szczękoczułkowców, która liczy dziś około 60 000 gatunków. Oto niektóre z rzędów pajęczaków (w tym roztoczy):
Wybrane rzędy pajęczaków
- zaleszczotki (Pseudoscorpionida) - 2000 gatunków, w Polsce żyje 39;
- kosarze (Opilionida) - około 2400 gatunków, z czego w Polsce żyje 31 gatunków;
- pająki (Araneida) - najliczniejszy rząd pajęczaków;
- żukowce (Gamasida)
- kleszcze (Ixodida)
- Tarsonemida
- Acaridida
- Actinedida
- mechowce (Oribatida)
- skorpiony (Scorpiones)
Wygląd
Ich ciało jest podzielone na dwie części (tagmy): głowotułów i odwłok. Wszystkie mają sześć par odnóży, w tym 4 pary nóg i poprzedzające je szczękoczułki i nogogłaszczki. W przypadku roztoczy odwłok jest zrośnięty z głowotułowiem.
Gatunki
Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Aphonopelma-caniceps.jpg)
Aphonopelma caniceps
Aphonopelma caniceps to mało agresywny ptasznik z rodziny Theraphosidae. Ubarwienie czarne, grzbiet z wierzchu jest brązowawy. Wraz z odnóżami pająk ten może mierzyć nawet 15 cm.
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Steatoda-castanea.jpg)
Steatoda castanea
Steatoda castanea to gatunek pająka z rodziny Theridiidae. Ubarwienie jasnobrązowe, przez środek odwłoka biegnie biaława kreska.
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Steatoda-grossa.jpg)
Steatoda grossa
Steatoda grossa to gatunek pająka z rodziny omatnikowatych (Theridiidae). Ubarwienie jasnobrązowe z ciemnym, pękatym odwłokiem u samicy.
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Steatoda-nobilis.jpg)
Steatoda nobilis
Steatoda nobilis to gatunek pająka z rodziny omatnikowatych (Theridiidae). Ubarwienie jasnobrązowe z ciemnym głowotułowiem, pękatym odwłokiem z charakterystycznym, marmurkowym rysunkiem.
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Steatoda-paykulliana.jpg)
Steatoda paykulliana
Steatoda paykulliana to gatunek pająka z rodziny omatnikowatych (Theridiidae). Ubarwi
![](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Phoneutria-nigriventer.jpg)
Phoneutria nigriventer
Phoneutria nigriventer to gatunek pająka z rodziny Ctenidae. To jeden z najbardziej jadowitych pająków na świecie. Samice są większe od samców. Ciało brązowe, część szczękoczułek jest czerwonawa. Spód ciemny.
![Amblypyga](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Damon-variegatus.jpg)
Damon variegatus
Amblypyga (Damon variegatus) to gatunek pajęczaka z rzędu tępoodwłokowców, spotykany w domowych terrariach. Ma oryginalny pokrój ciała. Jest spłaszczona grzbietowo-brzusznie.
![Bagnik nawodny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/bagnik-nadwodny.jpg)
Dolomedes plantarius
Bagnik nadwodny (Dolomedes plantarius) to gatunek pająka z rodziny darownikowatych (Pisauridae). To największy pająk w Polsce.
![Bagnik przybrzeżny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/bagnik-przybrzezny.jpg)
Dolomedes fimbriatus
Bagnik przybrzeżny (Dolomedes fimbriatus) to duży, aktywnie polujący pająk z rodziny Pisaurida. Ubarwienie jest brązowe. Po obu stronach głowotułowia i odwłoka znajdują się jasne pasy.
![Czarna wdowa](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/czarna-wdowa.jpg)
Latrodectus mactans
Czarna wdowa (Latrodectus mactans) to gatunek pająka z rodziny omatnikowatych. To jeden z najbardziej jadowitych pająków świata. Ubarwienie czarne. Od spodu widoczna charakterystyczna, czerwona plama w kształcie klepsydry.
![Darownik przedziwny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/darownik-przedziwny.jpg)
Pisaura mirabilis
Darownik przedziwny (Pisaura mirabilis) to rodzimy pająk o zmiennym ubarwieniu. Występuje na skrajach lasów, w ogrodach, żywopłotach. Najłatwiej go znaleźć na liściach pokrzyw podczas dobrej, słonecznej pogody.
![Gryziel stepowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/gryziel-stepowy.jpg)
Atypus muralis
Gryziel stepowy (Atypus muralis) to gatunek pająka z rodziny gryzielowatych. Ma masywnie zbudowane ciało, ogromne szczękoczułki, zdolne przebijać silne pancerze chitynowe.
![Gryziel zachodni](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/gryziel-zachodni.jpg)
Atypus affinis
Gryziel zachodni (Atypus affinis) to gatunek pająka z rodziny gryzielowatych. Ma masywnie zbudowane ciało. Uwagę zwracają ogromne szczękoczułki, zdolne przebijać silne pancerze innych bezkręgowców. Jest spokrewniony z ptasznikami.
![Kątnik domowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/katnik-domowy.jpg)
Tegenaria domestica
Kątnik domowy (Tegenaria domestica) to gatunek pająka z rodziny lejkowcowatych. Ubarwienie szaro-brązowe z ciemnym wzorem plam na owalnym odwłoku. Samiec jest nieco mniejszy od samicy i mają dłuższe odnóża. Jest bardzo podobny do kątnika domowego większego
![Kątnk domowy większy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/katnik-domowy-wiekszy.jpg)
Tegenaria atrica
Kątnk domowy większy (Tegenaria atrica) to jeden z najczęściej spotykanych pająków w naszych domostwach. Jest dość dużych rozmiarów. Wraz z odnóżami może mierzyć nawet 8 cm!
![Kleszcz łąkowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/kleszcz-lakowy.jpg)
Dermacentor reticulatus
Kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) to gatunek pajęczaka z rzędu kleszczy. Zalicza się do roztoczy. Ciało jest spłaszczone grzbietowo-brzusznie, brązowe z jasnym wzorem. Kształt owalny. To pasożyt zewnętrzny odżywiający się krwią ssaków.
![Kleszcz pastwiskowy, kleszcz pospolity](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/kleszcz-pospolity.jpg)
Ixodes ricinus
Kleszcz pospolity, kleszcz pastwiskowy (Ixodes ricinus) to najbardziej pospolity krajowy kleszcz. Kleszcz ten ma ciało czerwono-brązowe, o owalnym kształcie. To pasożyt zewnętrzny odżywiający się krwią ssaków, w tym człowieka.
![Kosarz zwyczajny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/kosarz-zwyczajny.jpg)
Phalangium opilio
Kosarz zwyczajny (Phalangium opilio) to pajęczak z rzędu kosarzy, powszechnie błędnie zaliczany do pająków. Kosarz zwyczajny ma brązowawe, zwarte, baryłkowate ciało, stanowiące jednolitą całość, długie i cienkie, łamliwe odnóża.
![Krzyżak łąkowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/krzyzak-lakowy.jpg)
Araneus quadratus
Krzyżak łąkowy (Araneus quadratus) to pospolity pająk z rodziny krzyżakowatych, zamieszkujący łąki, z charakterystycznym wzorem na odwłoku z czterema jasnymi plamkami, które u samca tworzą znak krzyża.
![Krzyżak ogrodowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/krzyzak-ogrodowy.jpg)
Araneus diadematus
Krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) to gatunek pająka z rodziny krzyżakowatych. Na ciemnym tle w kształcie liścia dębu widoczne są białe plamy w kształcie krzyża.
![Krzyżak zielony](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/krzyzak-zielony.jpg)
Araniella cucurbitina
Krzyżak zielony (Araniella cucurbitina) to dość pospolity pająk z rodziny krzyżakowatych, o charakterystycznym, zielonym, pękatym odwłoku. Odnóża oraz głowotułów są pomarańczowe.
![Kwietnik](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/kwietnik.jpg)
Misumena vatia
Kwietnik (Misumena vatia) to wspaniale kamuflujący się rodzimy pająk. Smukły odwłok ma żółtawy lub białawy kolor z dwoma pasami, biegnącymi wzdłuż odwłoka. Pająk ten czatuje na kwiatach. Nie buduje sieci łownych.
![Lądzień](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ladzien.jpg)
Trombidium spp.
Lądzień (Trombidium spp.) to niewielki pajęczak zaliczany do roztoczy o czerwonym ciele. Można tu wyróżnić wiele gatunków, które dość trudno jest od siebie odróżnić. Wśród nich najbardziej znany jest lądzień czerwonatka (Trombidium holosericeum).
![Nasosznik trzęś](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/nasosznik-trzes.jpg)
Pholcus phalangioides
Nasosznik trzęś (Pholcus phalangioides) to pająk z rodziny nasosznikowatych, bardzo często spotykany w naszych domostwach. Ma charakterystyczne, bardzo długie i cienkie odnóża. Głowotułów i odwłok są niewielkich rozmiarów.
![Nużeniec ludzki](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/nuzeniec-ludzki.jpg)
Demodex folliculorum
Nużeniec ludzki (Demodex folliculorum) to gatunek małego stawonoga z rodziny Demodicidae. To pasożyt ludzkich włosów. Jest bardzo powszechny, jednak często nie jest zauważany przez swojego żywiciela.
![Poskocz krasny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/poskocz-krasny.jpg)
Eresus niger
Poskocz krasny (Eresus niger) to jeden z piękniejszych naszych pająków, dość rzadko spotykany, o wyraźnym dymorfizmie płciowym. Samiec jest pięknie ubarwiony. Ma czerwony odwłok z czterema dużymi, czarnymi plamami z jasną obwódką.
![Przędziorek chmielowiec](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/przedziorek-chmielowiec.jpg)
Tetranychus urticae
Przędziorek chmielowiec to powszechny, zaliczany do roztoczy szkodnik roślin, w tym użytkowych. To pajęczak z rodziny przędziorkowatych. Ubarwienie zwykle czerwonawe z widocznymi jaśniejszymi włoskami.
![Ptasznik białokolanowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-bialokolanowy.jpg)
Acanthoscurria geniculata
Ptasznik białokolanowy (Acanthoscurria geniculata) to jeden z większych gatunków ptasznika o atrakcyjnym ubarwieniu. Wszystkie golenie odnóży są białe. Odwłok porośnięty jest włoskami pokrytymi drażniącą substancją.
![Ptasznik czarny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-czarny.jpg)
Aphonopelma caniceps
Ptasznik czarny (Aphonopelma caniceps) to aktywny wieczorem i w nocy duży pająk o czarnym ubarwieniu. Odwłok porośnięty jest włoskami pokrytymi drażniącą substancją. Kopie głębokie nory o długości powyżej 30 cm. Nie jest agresywny.
![Ptasznik czerwonokolanowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-czerwonokolanowy.jpg)
Brachypelma smithi
Ptasznik czerwonokolanowy (Brachypelma smithi) to gatunek dużego pająka z rodziny ptasznikowatych. To pięknie ubarwiony pająk. To łagodny pająk, ma dość spokojne usposobienie, a jego jad nie jest groźny dla człowieka.
![Ptasznik czerwonoodwłokowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-czerwonoodwlokowy.jpg)
Brachypelma vagans
Ptasznik czerwonoodwłokowy (Brachypelma vagans) to jeden z piękniejszych gatunków ptasznika. Dojrzały samiec ma na przedniej parze odnóży haczyki, a na nogogłaszczkach - narządy bulbusy
![Ptasznik goliat](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-goliat.jpg)
Theraphosa blondi
Ptasznik goliat (Theraphosa blondi) to gatunek pająka z rodziny ptaszników. To największy pająk świata. Samica jest większa od samca. Występują dwie formy barwne: brązowa i czarna.
![Ptasznik indyjski](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-indyjski.jpg)
Poecilotheria fasciata
Ptasznik indyjski (Poecilotheria fasciata) to gatunek dużego pająka z rodziny ptaszników. o brązowym ubarwieniu ciała z charakterystycznym rysunkiem na odwłoku i głowotułowiu. Przednie odnóża żółtawe u nasady.
![Ptasznik metaliczny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-metaliczny.jpg)
Avicularia metallica
Ptasznik metaliczny (Avicularia metallica) to gatunek dużego pająka z rodziny ptaszników, często spotykany w hodowli. Ma łagodne usposobienie.
![Ptasznik olbrzymi](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/Lasiodora-parahybana.jpg)
Lasiodora parahybana
Ptasznik olbrzymi (Lasiodora parahybana) to gatunek dużego pająka z rodziny ptasznikowatych. To jeden z największych pająków na świecie. Ptasznik ten żyje w Brazylii w Ameryce Południowej. Zamieszkuje suche tereny w lasach i na stepach.
![Ptasznik wielobarwny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/ptasznik-wielobarwny.jpg)
Avicularia versicolor
Ptasznik wielobarwny (Avicularia versicolor) to gatunek dużego pająka z rodziny ptaszników, jeden z najbardziej kolorowych ptaszników, często spotykany w hodowli. Głowotułów ma niebiesko-zielonkawe ubarwienie. Reszta jest czarna.
![Sidlisz piwniczny](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/sidlisz-piwniczny.jpg)
Amaurobius ferox
Sidlisz piwniczny (Amaurobius ferox) to gatunek pająka z rodziny Amaurobiidae. To jeden z największych polskich pająków. Ubarwienie brązowe z ciemnym, owłosionym odwłokiem.
![Sieciarz jaskiniowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/sieciarz-jaskiniowy.jpg)
Meta menardi
Sieciarz jaskiniowy (Meta menardi) to gatunek pająka z rodziny kwadratnikowatych. To jeden z największych naszych pająków. Samiec i samica mają brązowe ubarwienie.
![Skakun arlekinowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/skakun-arlekinowy.jpg)
Salticus scenicus
Skakun arlekinowy (Salticus scenicus) to bardzo charakterystyczny pająk z rodziny skakunowatych, o biało-czarnym ubarwieniu. Paski na odwłoku są ukośne, składają się w jodełkę.
![Skorpion cesarski, strasznik wielki](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/skorpion-cesarski.jpg)
Pandinus imperator
Skorpion cesarski, strasznik wielki (Pandinus imperator) to największy ze skorpionów. Zamieszkuje środkową część Afryki, głównie strefę wilgotnego lasu równikowego. Jego użądlenie nie jest groźniejsze od użądlenia pszczoły.
![Tarantula ukraińska](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/tarantula-ukrainska.jpg)
Lycosa singoriensis
Tarantula ukraińska, tarantula wschodnia (Lycosa singoriensis) to gatunek dużego pająka z rodziny pogońcowatych. Ubarwienie brązowawe, z jaśniejszymi i ciemniejszymi plamami.
![Tarantula włoska](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/tarantula-wloska.jpg)
Lycosa tarantula
Tarantula włoska, tarantula apulijska (Lycosa tarantula) to gatunek dużego pająka z rodziny pogońcowatych. Pająk ten jest spotykany w terrariach domowych.
![Topik](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/topik.jpg)
Argyroneta aquatica
Topik, pająk wodny, wodnik (Argyroneta aquatica) to gatunek pająka z rodziny topikowatych. To nasz jedyny pająk spędzający życie pod wodą, choć oddycha powietrzem atmosferycznym.
![Tygrzyk paskowany](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/tygrzyk-paskowany.jpg)
Argiope bruennichi
Tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi) to jeden z naszych największych i najpiękniej ubarwionych pająków, trudny do pomylenia z innymi gatunkami. Głowotułów jest jasny, srebrzysty, niewielkich rozmiarów, odwłok jest duży, paskowany.
![Wymyk szarawy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/wymyk-szarawy.jpg)
Arctosa cinerea
Wymyk szarawy (Arctosa cinerea) to gatunek rodzimego pająka z rodziny pogońcowatych o dużej zmienności ubarwienia, od szarości poprzez brązy do bardzo ciemnych kolorów. Zwykle ubarwienie ma kryptyczny charakter.
![Zaleszczotek książkowy](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/zaleszczotek-ksiazkowy.jpg)
Chelifer cancroides
Zaleszczotek książkowy (Chelifer cancroides) to drobny pajęczak z rzędu zaleszczotków, przypominający skorpiona. Szczękoczułki są małe i wyposażone w szczypce. Nogogłaszczki są bardzo duże i również zakończone szczypcami.
![Zyzuś tłuścioch](biologia/grafika/bezkregowce/miniatury/zyzus-tluscioch.jpg)
Steatoda bipunctata
Zyzuś tłuścioch (Steatoda bipunctata) to rodzimy pająk z rodziny omatnikowatych. Jego potoczna nazwa to fałszywa czarna wdowa. Pająk ten ma pękaty odwłok, większy i bardziej nabrzmiały u samicy.
Inne gatunki
- Świdraczek pszczeli (Acarapsis woodi)
- Rozkruszek mączny (Acarus siro)
- Anelosimus eximus
- Tapetnik (Atypus piceus)
- Eulaelaps stabularis
- Fuscuropoda agitans
- Roztoczek owłosiony (Glycyphagus destructor)
- Swędzik jesienny (Neotrombicula autumnalis)
- Roztocz szczurzy (Ornithonyssus bacoti)
- Świerzbowiec naskórny króliczy (Psoroptes cuniculi)
- Świerzbowiec naskórny koński (Psoroptes equi)
- Świerzbowiec naskórny owczy (Psoroptes ovis)
- Świerzbowiec drążący ludzki (Sarcoptes scabiei (hominis))
- Roztocz truskawkowiec (Stenotarsonemus fragariae)
Występowanie i środowisko
Są obecne na wszystkich kontynentach świata. Prowadzą zwykle lądowy tryb życia. W Polsce można spotkać przedstawicieli kosarzy, pająków, roztoczy, zaleszczotek.
Tryb życia i zachowanie
Wiele z pajęczaków jest pasożytami zwierząt i roślin. Pająki polują na owady używając często do tego sieci, którą same tkają.
Morfologia i anatomia
Charakterystyczne dla pajęczaków są gruczoły jadowe i przędne.
Układ nerwowy jest mocno scentralizowany. Zwój nadprzełykowy połączony jest obrączką okołoprzełykową z masą podprzełykową, od której odchodzą nerwy boczne i dwa odwłokowe pnie nerwowe.
Na przewód pokarmowy składa się jelito przednie, złożone z gardzieli i żołądka, mocno rozbudowane jelito środkowe z odgałęzieniami ślepo zakończonymi, otwierają się tez do niego przewody gruczołu wątrobowego. Jelito tylne i odbyt kończą przewód pokarmowy.
Układ wydalniczy stanowią dwie pary cewek Malpighiego, które mają ujście do jelita tylnego (zaraz za jelitem środkowym). Cewki te zbierają z organizmu zbędne produkty przemiany materii i wydalają do jelita.
Układ oddechowy stanowią płucotchawki, znajdujące się w odwłoku. Płucotchawki są dobrze ukrwione. Krew roznosi tlen po organizmie. U roztoczy układ oddechowy jest zredukowany.
Układ krwionośny jest dobrze rozwinięty. Serce wyraźnie wyodrębnione umieszczone jest w odwłoku. Krew jest rozprowadzana po ciele systemem zatok. U roztoczy układ krwionośny jest zredukowany.
Rozmnażanie
Pajęczaki są rozdzielnopłciowe. Rozwój jest bezpośredni. Jaja składane są w kokonach. Niektóre gatunki są jajożyworodne.
Pożywienie
Wiele z pajęczaków poluje na owady.
Ochrona i zagrożenia
Brak danych.
Ciekawostki
Toksyczność polskich pajęczaków jest mocno przesadzona w stosunku do tego jak się powszechnie uważa. W rzeczywistości szczękoczułki krajowych pajęczaków są na tyle słabe, że nie są w stanie przebić skóry człowieka.
Galeria zdjęć
© Media Nauka, ART-GROM8