Parzydełkowce

Parzydełkowce (Cnidaria) to typ zwierząt dwuwarstwowych, bezkręgowych, do którego zaliczamy około 9000 gatunków w 3 gromadach:

Stułbiopławy
(Cnidaria)

Krążkopławy
(Scyphozoa)

Koralowce
(Anthozoa)

Wszystkie te organizmy mają parzydełka, umieszczone zwykle w czułkach i ramionach.

Zwierzęta te stanowią bardzo istotny składnik planktonu.

W Polsce, w Bałtyku można spotkać około 27 gatunków parzydełkowców.

Występowanie i środowisko

Parzydełkowce występują we wszystkich morzach i oceanach, niewiele gatunków występuje w wodach słodkich.

Tryb życia i zachowanie

Polipy prowadzą osiadły tryb życia, a meduzy pływają swobodnie w morskiej toni. U niektórych gatunków bywa odwrotnie. U stułbiopławów można obserwować kroczenie, które przypomina nieco ruchy gąsienic miernikowcowatych, można też zaobserwować kroczenie z koziołkowaniem. Koralowce są osiadłe.

Morfologia i anatomia

To zwierzęta o prymitywnej budowie ciała, promienistej symetrii. To zwierzęta tkankowe, co oznacza, że różne grupy komórek pełnią różne funkcje w organizmie. U zwierząt tych pierwszy raz pojawiają się komórki nabłonkowo-mięśniowe w obu warstwach ciała. Istnieją komórki pełzakowate, które przejmują dowodzenie w organizmie podczas pączkowania i regeneracji, tworzą komórki płciowe i parzydełka. Są tu obecne także komórki gruczołowe, dzięki którym polip może przymocować ciało do podłoża.

Parzydełka

Jak wskazuje nazwa typu, zwierzęta te są wyposażone w parzydełka. Parzydełka mają dwie funkcje: obronną i służą do zdobywania pokarmu. Najczęściej są umiejscowione przy otworze gębowym i na czułkach. Komórki wytwarzające parzydełka to tak zwane knidoplasty. Za uruchomienie parzydełka, to znaczy wyrzucenie nici odpowiada włosowaty kolec - knidocyl. Wraz z nicią uwalniane są substancje chemiczne, które mogą rozpuszczać chitynę i paraliżować ofiarę.

Wyróżniamy kilka typów komórek parzydełkowych:

• penetranty - mają za zadanie przebić ciała ofiary,
• wolwenty - mają za zadanie opleść ciało ofiary,
• glutynanty - kapsułki czepne oraz służące lokomocji.

Raz uruchomiona komórka parzydełkowa już nie może wrócić do stanu pierwotnego. W jej miejsce powstają nowe kapsuły parzydełkowe.

Polipy i meduzy

Parzydełkowce mają dwie różne postaci. Są to:

• polip, hydra - stanowiący formę osiadłą, ma workowaty kształt. W górnej części znajduje się pełen czułków otwór gębowy, którym wyrzucane są niestrawione cząstki pokarmu;
• meduza - forma pływająca swobodnie, ma odwrócony, parasolowaty kształt, galaretowatą strukturę.

Parzydełkowce zaliczamy wraz z nieparzydełkowcami do jamochłonów.

Wnętrze ciała stanowi jama chłonno-trawienna. Otwór gębowy, a zarazem odbytowy u polipów znajduje się w górnej części ciała, natomiast u meduz odwrotnie - na spodzie ciała.

To zwierzęta dwuwarstwowe. Zewnętrzna warstwa nosi nazwę ektodermy, wewnętrzna endodermy, zaś środkowa to mezoglea lub błona podstawowa.

Przekrój przez polipa i meduzę ukazuje budowę wewnętrzną parzydełkowców:

A - ektoderma, B - endoderma, C - mezoglea lub błona podstawowa, D - otwór gębowy, E - jama chłonno-trawiąca

Budowa meduzy

Budowę meduzy przedstawimy na podstawie anatomii meduzy chełbi modrej w widoku od spodu.

1 - kanał okrężny, 2 - jama chłonno-trawiąca, 3 - płat gębowy, 4 - ropalium, 5 - czułki, 6 - otwór gębowy, 7 - gonady, 8 - kanały promieniste

Układ nerwowy

Układ nerwowy jest rozproszony. Znaleźć w nim można pierwotne pierwotne komórki czuciowe. Na brzegu parasola meduz znajdują się charakterystyczne komórki zmysłowe o nazwie ropalium.

Czynności życiowe

Do czynności życiowych parzydełkowców należą:

• odżywianie
• rozmnażanie sie
• oddychanie (tlenowe całą powierzchnią ciała)
• reakcja na dotyk, światło i zmiany pozycji ciała (zmysł równowagi)
• poruszanie się.

Pożywienie

Pokarm stanowi plankton i materia organiczna.

Rozmnażanie

Organizmy te rozmnażają się płciowo oraz bezpłciowo.

W przypadku płciowego rozmnażania przez otwór gębowy uwalniane są plemniki i komórki jajowe do wody, gdzie zachodzi zapłodnienie. Z jaja wykluwa się swobodna, orzęsiona larwa. Larwa osiada i rozwija się w polipa, czasem też od razu przekształca się w meduzę.

Polip jest postacią bezpłciową, meduza - postacią płciową, choć zdarzają się też wyjątki.

Dla polipów zachodzi zjawisko o nazwie strobilizacja. Jest to wielokrotny podział poprzeczny polipa, z których powstają efyry, czyli młode meduzy. Strobilizacja jest dobrze widoczna na cyklu przemiany pokoleń na przykład u chełbi modrej.

Przemiana pokoleń u chełbi modrej

1. Polip.
2. Strobilizacja, czyli podział poprzeczny, w wyniku którego powstają strobile.
3. Efira - młoda, niewykształcona jeszcze meduza.
4. Dorosłe meduzy uwalniające gamety (komórki jajowe i plemniki) do wody.
5. Zapłodnienie
6. Planula - urzęsiona larwa

Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez pączkowanie, u polipów boczne i wierzchołkowe, które "rodzi" meduzy. Pączkują też same meduzy. Polipy mogą się dzielić podłużnie i poprzecznie. Wachlarz sposobów rozmnażania jest imponujący. Wszystkie sposoby ilustruje poniższy rysunek.

Bezpłciowe rozmnażanie parzydełkowców

1. Pączkowanie - w wyniku pączkowania polipa może powstać kilka polipów, polip i meduza albo cała kolonia polipów.
2. Podział - polip może dzielić się podłużnie (IIa) lub poprzecznie (IIb).
3. Strobilizacja - opisana już nieco wyżej metoda.

Znaczenie parzydełkowców

Znaczenie parzydełkowców jest nie do przecenienia. Oto wybrane przykłady:

• stanowią istotny element w łańcuchu pokarmowym morskich zwierząt, stanowią składnik planktonu;
• wiele gatunków żyje w symbiozie z wyżej zorganizowanymi formami życia, takimi jak ryby i skorupiaki;
• koralowce są stosowane jako materiał jubilerski;
• koralowce biorą udział w procesie w kształtowaniu dna morskiego;
• to obiekty badań laboratoryjnych (stułbie).

Ciekawostki

Meduza w ciągu minuty wykonuje przeciętnie 20-50, maksymalnie 120 skurczy parasola.

Jeden tylko ukwiał może liczyć nawet 500 milionów komórek parzydełkowych!

Pytania

Która forma jest bardziej pierwotna, meduza czy polip?

Nie wiadomo.

Jakie są przykłady, przedstawiciele parzydełkowców?

Najbardziej znane z parzydełkowców to stułbia, chełbia, koral, ukwiał, gorgonia.

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.

ĆWICZENIA

Parzydełkowce

Powiązane quizy

Parzydełkowce — quiz

Liczba pytań: 10
Quiz szkolny
Średni wynik:
4.35 pkt / 43.5%
2024-02-12

Czy można żyć wiecznie?

Czy śmierć jest nieodzownym elementem każdego organizmu, podobnie jak jego narodziny? Czy istnieją na Ziemi organizmy, które nie umierają i mogą żyć wiecznie?

© medianauka.pl, 2020-10-31, A-3931