Parzystokopytne
Parzystokopytne (Artiodactyla) to rząd ssaków, który liczy dziś około 302 gatunków w 10 rodzinach. Wyróżniamy pośród nich świniokształtne (świniowate, pekari i hipopotamy) oraz przeżuwacze (wielbłądowate, jeleniowate, kanczyle, piżmowce, żyrafowate, widłorogie, krętorogie). W Polsce żyje 12 gatunków.
Rodziny
Alfabetyczny wykaz opublikowanych rodzin.
| Nazwa rodziny | Nazwa łacińska | Liczba gatunków | Czy występuje w Polsce? | |
|---|---|---|---|---|
| Świat | Polska | |||
| hipopotamowate | Hippopotamidae | 4 | 0 | Nie |
| jeleniowate | Cervidae | 69 | 4 | Tak |
| kanczylowate | Tragulidae | 10 | 0 | Nie |
| pekariowate | Tayassuidae | 3 | 0 | Nie |
| piżmowcowate | Moschidae | 9 | 0 | Nie |
| świniowate | Suidae | 21 | 1 | Tak |
| widłorogowate | Antilocapridae | 1 | 0 | Nie |
| wielbłądowate | Camelidae | 4 | 0 | Nie |
| wołowate | Bovidae | 177 | 3 | Tak |
| żyrafowate | Giraffidae | 4 | 0 | Nie |
Występowanie i środowisko
Dzikie gatunki nie występują tylko w Australii i na Antarktydzie. Zajmują różnorodne środowiska, od terenów otwartych po gęste lasy i tereny górskie.
Tryb życia i zachowanie
Ssaki parzystokopytne żyją dość długo (kilkadziesiąt lat). Najczęściej tworzą stada, często bardzo duże. Czasem odbywają dalekie wędrówki (renifery). Prawie wszystkie są przystosowane do szybkiego i wytrwałego biegu.
Morfologia i anatomia
Parzystokopytne charakteryzują się dużą różnorodnością w zakresie rozmiarów i ciężaru. Wszystkie mają 2 lub 4 palce na każdej z kończyn. Na kości czołowej często występują wyrostki, stanowiące między innymi poroże.
W obu parach kończyn najsilniej są rozwinięte III i IV palec zakończone racicami, palce boczne zredukowane. W śródstopiu palce te są zwykle zrośnięte. Mózg jest dobrze rozwinięty. Najlepiej rozwinięte zmysły to wzrok i słuch. Żołądek złożony z wielu komór. U przeżuwaczy pokarm fermentuje w pierwszej komorze z udziałem bakterii i orzęsków, następnie wraca do jamy gębowej, zostaje przeżuty i trafia do dalszych odcinków układu pokarmowego, gdzie zostaje strawiony. Występują zwykle 1 lub 2 pary sutek (za wyjątkiem świń), które są usytuowane w pachwinie, czasem tworzą wymię.
Rozmnażanie
Są poligamiczne. Zwykle w miocie 1 lub 2 młode, a u świniowatych mioty są liczniejsze. Rozród zwykle ma miejsce raz w roku. U sarny występuje ciąża przedłużona.
Pożywienie
Zwierzęta te są zwykle roślinożerne. Świniowate i pekari zjadają też pokarm zwierzęcy.
Ochrona i zagrożenia
Wiele gatunków parzystokopytnych jest zagrożonych wyginięciem. Nalezą do nich: Sus salvanius, Cervus eli, Cervus duvauceli, Hippocamelus bisulcus, Muntiacus feai, Bos grunniens, Bos sauveli, Bubalus depressicornis, Bubalus mindorensis, Bubalus quarlesi, Cephalopus jentinki, Gazella cuvieri, Gazella leptoceros, Hemitragus jayakari, Oryx leucoryx, Ovis musimon.
Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danego rzędu. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rzędu)
Struktura zagrożenia wymarciem PL
(wszystkie wymienione polskie gatunki rzędu)
Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.
Ciekawostki
Najwięcej zwierząt domowych pochodzi z tego rzędu ssaków (bydło, świnia, owca, koza, renifer, wielbłądy, inne). Wiele dzikich gatunków to zwierzęta łowne.
Kalendarz przyrody
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Opis |
| ● | ● | ● | ● | Aksis czytal: Okres godowy jelenia aksis. | ||||||||
| ● | ● | Antylopa indyjska: Pora godowa u antylopy indyjskiej. | ||||||||||
| ● | ● | ● | Bizon amerykański: Okres rui u bizona. | |||||||||
| ◂ | ▸ | Daniel zwyczajny: Trwa okres godowy danieli | ||||||||||
| ● | Daniel zwyczajny: Na świat przychodzą młode daniele | |||||||||||
| ● | Daniel zwyczajny: Daniel zrzuca poroże | |||||||||||
| ● | Dzik euroazjatycki: Trwa okres rui u dzika | |||||||||||
| ▸ | Dzik euroazjatycki: Na świat przychodzą młode dziki | |||||||||||
| ● | Gaur indyjski: Rodzą się młode gaura indyjskiego. | |||||||||||
| ● | ● | Guziec zwyczajny: Trwa ruja u guźca zwyczajnego. | ||||||||||
| ● | Jeleń szlachetny: Jelenie zmieniają szatę na letnią | |||||||||||
| ▸ | Jeleń szlachetny: Na świat przychodzą młode jelenie | |||||||||||
| ● | ▸ | Jeleń szlachetny: Rozpoczyna się rykowisko jeleni | ||||||||||
| ● | ▸ | Jeleń szlachetny: Samiec jelenia zrzuca poroże | ||||||||||
| ◂ | ● | ● | ● | ● | ● | Jeleń szlachetny: Rośnie poroże samców jelenia | ||||||
| ◂ | ● | ● | Jeleń wschodni: Trwa ruja u jelenia wschodniego. | |||||||||
| ● | ● | Jeleń wschodni: Sika rodzi młode. | ||||||||||
| ◂ | ● | Kozica północna: Trwa okres rui u kozicy | ||||||||||
| ▸ | Kozica północna: Rodzą się młode kozice | |||||||||||
| ◂ | ● | ▸ | Łoś euroazjatycki: Trwa ruja łosia | |||||||||
| ◂ | ● | Łoś euroazjatycki: Na świat przychodzą młode łosie | ||||||||||
| ● | ● | Łoś euroazjatycki: Łosie zrzucają poroże | ||||||||||
| ● | ● | ● | Muflon śródziemnomorski: Trwa ruja u muflonów. | |||||||||
| ● | Piżmowiec syberyjski: Okres godowy piżmowców. | |||||||||||
| ● | Sarna europejska: Sarna zmienia szatę z zimowej (bardziej szarej) na letnią (rudobrązową) | |||||||||||
| ● | Sarna europejska: Rodzą się młode sarenki | |||||||||||
| ● | Sarna europejska: Kończy się wzrost nowego poroża sarny | |||||||||||
| ● | Sarna europejska: Samce saren zrzucają poroże | |||||||||||
| ◂ | ▸ | Sarna europejska: Trwa okres rui u sarny | ||||||||||
| ● | ● | ● | Wielbłąd jednogarbny: Trwa okres godowy u wielbłąda jednogarbnego. | |||||||||
| ◂ | ● | Żubr europejski: Trwa okres rui u żubra | ||||||||||
| ▸ | Żubr europejski: Samica żubra rodzi zwykle 1 młode |
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN - Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz - Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Praca zbiorowa - Encyklopedia zwierząt Ssaki, ISBN 83-85-85152-05-9, Elipsa 1991
- pod red. Kazimierza Kowalskiego - Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Praca zbiorowa - Wielka Encyklopedia Przyrody. Ssaki, ISBN 83-7079-784-9, MUZA SA 1997
- Alfred Brehm - Życie zwierząt. Ssaki, PWN 1963
© medianauka.pl, 2014-01-09, RZAD-2
Data aktualizacji artykułu: 2022-09-09