Pijawki

Pijawki (Hirudinea) to gromada pierścienic, do której zaliczamy około 300-450 gatunków. W Polsce występują 22 gatunki.

Wyróżniamy następujące rzędy pijawek:

• pijawki szczeciowe (Acanthobdellida),
• pijawki ryjkowe (Rhynchobdellida),
• pijawki szczękowe (Gnathobdellida),
• pijawki gardzielowe (Pharyngobdellida).

Aż 15 gatunków od niepamiętnych czasów stosuje się w medycynie.

Wygląd

Jak wygląda pijawka? Ciało cylindryczne, miękkie, wydłużone, lekko spłaszczone grzbietowo-brzusznie, zwężone w przedniej części i na końcu. Ciało ma budowę segmentowaną. Liczba pierścieni jest stała i wynosi 34. Trzeba jednak zaznaczyć, że segmentacja zewnętrzna nie odpowiada wewnętrznej lub segmentacja wewnętrzna zanika. Na obu końcach ciała znajdują się przyssawki, ale są też gatunki z jedną przyssawką. W przedniej części znajdują się trzy rzędy ząbków, które służą do nacinania skóry. Tu znajdują się też ciemne, niewielkie oczka w liczbie 1-5 par.

Ubarwienie brązowe, zielonkawe lub czerwonawe.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Hirudo orientalis

Hirudo orientalis

Hirudo orientalis to gatunek pijawki z rzędu pijawek szczękowych, wykorzystywanej w medycynie do leczenia trudno gojących się ran (hirudoterapia).

Hirudo verbana

Hirudo verbana

Hirudo verbana to gatunek pijawki z rzędu pijawek szczękowych, wykorzystywanej w medycynie do leczenia trudno gojących się ran.

Pijawka końska PL

Haemopis sanguisuga

Pijawka końska, pijawka wielożerna (Haemopis sanguisuga) to gatunek pijawki z rzędu pijawek szczękowych. Przypomina pijawkę lekarską. Ma zmienne ubarwienie, najczęściej brązowe, zielonkawe, szare.

Pijawka lekarska PL

Hirudo medicinalis

Pijawka lekarska (Hirudo medicinalis) to gatunek pijawki z rzędu pijawek szczękowych, wykorzystywanej w medycynie do leczenia trudno gojących się ran.

Pijawka rybia PL

Piscicola geometra

Pijawka rybia (Piscicola geometra) to gatunek pijawki z rzędu pijawek ryjkowych. Przednia przyssawka jest wyraźnie odgraniczona, silniejsza od tylnej. Ubarwienie szaro-zielonkawe.

Inne gatunki

• Glossiphonia complanata
• Herpobdella octooculata
• Pijawka nilowa (Limantis nilotica)
• Theromyzon tesselata
• Pijawka kacza (Theromyzon tessulatum)

Występowanie i środowisko

To najczęściej gatunki słodkowodne, nieliczne żyją w morzu (w tym jeden w Bałtyku), inne w wilgotnych, lądowych środowiskach. Pijawki unikają światła. Są obecne na wszystkich kontynentach poza Antarktydą.

W Polsce pijawki występują w Bałtyku (pijawka rybia) i ponad 20 gatunków w wodach słodkich na terenie całego kraju.

Tryb życia i zachowanie

Część gatunków to pasożyty zewnętrzne, żywiące się krwią kręgowców.

Jak pijawki są przystosowane do pasożytniczego trybu życia? Oto wybrane czynniki przystosowawcze:

• posiadanie przyssawek, które umożliwiają przyczepienie się do żywiciela;
• wydzielanie substancji znieczulających przed ukąszeniem;
• obecność ząbków, które umożliwiają nacięcie skóry ofiary;
• posiadanie uchyłków w przewodzie pokarmowym, służącym do magazynowania pokarmu;
• pijawki posiadają silnie umięśnioną gardziel oraz przełyk, dzięki czemu mogą efektywnie wysysać krew;
• wydzielanie substancji zapobiegającej krzepnięciu krwi, co umożliwia łatwe pobieranie krwi z organizmu żywiciela oraz przechowywanie jej przez długi czas we własnym ciele jako źródło pożywienia.

Gatunki wodne potrafią pływać ruchem falistym. Ruch jest typu krocznego z użyciem dwóch przyssawek.

Morfologia i anatomia

Długość ciała wynosi 1-20 cm. Brak pranóżek i szczecinek. W budowie układu pokarmowego występują boczne odnogi, które mogą magazynować pokarm. Układ krwionośny może być zamknięty, otwarty lub w ogóle go nie ma. Oddychanie zwykle odbywa się całą powierzchnią ciała, niektóre gatunki mają wyspecjalizowany narząd oddechowy w postaci wypustków. Układ wydalniczy zbudowany z niewielkiej liczby nefrydiów. Układ nerwowy ma budowę łańcucha, od dwóch pni nerwowych odchodzi układ 34 zwojów nerwowych. Ze zmysłów są obecne narząd wzroku i dotyku.

Rozmnażanie

To obojnaki. Każdy osobnik ma w swojej budowie 8-90 jąder i 1 parę jajników. Narządy te znajdują się w segmentach VIII-XIII. Podczas aktywności płciowej segmenty te silnie nabrzmiewają. Ujścia męskich i żeńskich organów rozrodczych są odrębne. Dojrzewanie komórek rozrodczych męskich i żeńskich jest przesunięte w czasie. Ich wymiana zachodzi w akcie kopulacji.

Samica składa jaja w liczbie 1-300 do kokonu. Te zaś umieszcza na roślinach, kamieniach, w glebie, a nawet na żywicielu.

W rozwoju pijawek brak form larwalnych i przeobrażenia. Część młodych od razu prowadzi samodzielne życie, inne znajdują się pod opieką rodzica.

Pożywienie

Gatunki pasożytnicze żywią się krwią, część poluje na drobne zwierzęta wodne.

Ochrona i zagrożenia

Brak danych.

Ciekawostki

Wraz z wypijaną krwią pijawki mieszają ją z wydzieliną gruczołu ślinowego, zawierającą hirudynę. Hirudyna zapobiega krzepnięciu krwi. Pijawka może ją więc trawić przez długi okres czasu.

Wiele pijawek jest nosicielem chorób i pasożytów krwi.

Leczenie pijawkami to tak zwana hirudoterapia. Na czym ona polega? Najczęściej, gdy leki zawodzą w leczeniu trudno gojących się ran, stosuje się pijawki lekarskie. Dzięki uwalnianiu ze śliną substancji przeciwbólowych uśmierzany jest ból pacjenta. Dzięki uwalnianiu hirudyny - substancji przeciwzakrzepowej, wpływa się na proces gojenia rany. W medycynie pijawki lekarskie stosuje się także w leczeniu nadciśnienia tętniczego, a także zakrzepowego zapalenia żył. Warto zaufać konkretnym farmom hodowli pijawek i wyspecjalizowanemu personelowi. Nidy nie należy stosować przypadkowo znalezionych pijawek. Poza tym nie wszystkie pijawki to pijawki lecznicze.

Ćwiczenia
Wykonaj ćwiczenia związane z tematem
Pijawki

© Media Nauka, ART-GROM44