Płazy

Witaj na stronie poświęconej płazom. Znajdziesz tutaj wiele informacji o płazach, ich systematyce, cechach charakterystycznych, sposobach zachowań, anatomii oraz biologii życia. Przede wszystkim opisano tu wiele gatunków w wirtualnym atlasie, omówiono też wszystkie gatunki występujące w naszym kraju. Ta strona to encyklopedia, która wprowadza nas w świat płazów.

Płazy (Amphibia) to gromada zwierząt, do której zaliczamy około 5990 gatunków, z czego w Polsce żyje 18 gatunków. Źródła podają bardzo różną liczbę gatunków, gdyż w rejonach tropikalnych odkrywane są wciąż nowe gatunki. Płazy są pod względem ewolucyjnym pierwszą grupą kręgowców lądowych. Nie są szkodnikami i zazwyczaj są pożyteczne.

Systematyka płazów

Do płazów zaliczamy rząd płazów bezogonowych (Anura) z około 5260 gatunkami, płazów ogoniastych (Caudata, dawniej Urodela) z około 555 gatunkami oraz rząd płazów beznogich (Gymnophiona) z około 167 gatunkami. Są to grupy płazów najbardziej znane.

Atlas płazów

Wykaz rzędów płazów:

W artykule systematyka płazów zawarta została szczegółowa taksonomia wraz z linkami do poszczególnych gatunków, opisywanych w niniejszym portalu.

W niniejszej tabeli przedstawiono systematykę płazów.

Występowanie płazów

Płazy są obecne na wszystkich kontynentach na Ziemi poza Antarktydą, nie ma też ich w Arktyce oraz północnych obszarach Eurazji i Ameryki Północnej. Nie zasiedlają też obszarów pustynnych i wysp oceanicznych. Najmniejsza liczba gatunków żyje w Europie i Azji Północnej. Najwięcej gatunków można spotkać na obszarze Indochin, Indii i okolicznych wyspach oraz w krainie etiopskiej (Afryka i Madagaskar) w lasach tropikalnych i subtropikalnych. Zasięg bardzo nielicznych gatunków przekracza Koło Podbiegunowe Północne (66,5^o). Płazy można spotkać także na dużych wysokościach do 3000 m n.p.m., a w Himalajach do ponad 5200 m n.p.m. i Andach w Peru aż do 4480 m n.p.m.

Cechy charakterystyczne płazów

• wszystkie płazy są drapieżnikami,
• czaszka płazów łączy się z kręgosłupem stawowo za pomocą dwóch kłykci potylicznych, przez co głowa nie może obracać się na boki,
• żebra nie tworzą klatki piersiowej,
• większość gatunków posiada dwie pary kończyn krocznych, zakończone czterema palcami (kończyny przednie) lub pięcioma palcami (kończyny tylne) bez pazurów,
• larwy oddychają za pomocą skrzeli zewnętrznych, dorosłe osobniki głównie za pomocą płuc, także za pomocą skóry i błony śluzowej jamy gębowej
• cienka, wilgotna, naga skóra bierze udział w wymianie gazowej, często pokryta jest różnymi tworami i gruczołami jadowymi i wytwarzającymi śluz,
• serce złożone jest z dwóch przedsionków i jednej komory,
• płazy mają kloakę (stek), do której uchodzą końcowe części układu pokarmowego, płciowego i moczowego,
• płazy mają dobrze rozwinięte zmysły słuchu, wzroku (poza nielicznymi gatunkami), węchu, czasem też występuje linia boczna, za pomocą której płazy odbierają sygnały elektryczne,
• u płazów nie występuje narząd kopulacyjny,
• zapłodnienie jest zwykle zewnętrzne (u beznogich zapłodnienie jest wewnętrzne) i najczęściej następuje w wodzie, z jaj zwykle rozwijają się wolno żyjące larwy, żyjące w środowisku wodnym, zwykle nie mają w początkowym stadium kończyn, larwy (zwane kijankami) przechodzą przeobrażenie (metamorfozę) do postaci osobnika dorosłego,
• płazy są zmiennocieplne, temperatura ich ciała zależy od temperatury otoczenia.

Cechy morfologiczne i anatomia płazów

Budowa płazów, cechy morfologiczne, budowa kośćca (szkielet płazów) zostały zilustrowane następującymi tablicami:

Szkielet żaby
Tablica interaktywna

Anatomia żaby
Tablica interaktywna

Budowa neuronu
Tablica interaktywna

Ewolucja płazów

Ewolucja płazów zaczęła się 360 milionów lat temu. Przodkiem płazów były prawdopodobnie ryby dwudyszne lub trzonopłetwe.

Najstarszym znalezionym wykopaliskiem praprzodka płazów jest Ichthyostega z Grenlandii z pokładów dewonu i karbonu. Miał on typowy rybi ogon i czaszkę, jednak miał już także dobrze rozwinięte kończyny pięciopalczaste i z wyglądu przypominał płaza ogoniastego.

Najstarszym znalezionym wykopaliskiem przypominającym płaza bezogonowego jest madagaskarski Triadobatrachus z pokładu triasu. Nie miał on jeszcze charakterystycznej dla płazów bezogonowych budowy pasa miednicowego. Nie poruszał się za pomocą skoków.

Znaczenie płazów

Miejsce w łańcuchu pokarmowym

Płazy, ich jaja i larwy stanowią istotną rolę w łańcuchu pokarmowym. Odżywiają się nimi ssaki, ptaki, gady, ryby, inne płazy, a także bezkręgowce. Bezkręgowce są zaś głównym składnikiem pokarmu płazów. Zjadają ogromne ilości owadów, uważanych za szkodniki. Płazy zjadają te owady, których nie zjadają ptaki.

Niektóre płazy są odławiane przez człowieka w celach kulinarnych. Należą do nich żaby zielone, żaba rycząca, aksolotl meksykański, niektóre żaby szponiaste w Afryce, żaby z rodzaju Poa w Azji

Medycyna

Wiele płazów człowiek wykorzystuje w badaniach laboratoryjnych. Niektóre toksyny wytwarzane przez skórę płazów znalazły zastosowanie w leczeniu chorób człowieka.

W Chinach ponad 30 gatunków płazów jest wykorzystywanych w medycynie ludowej, co przyczynia się do ich wymierania.

Ochrona płazów

Płazy w zastraszającym tempie zmniejszają swoją liczebność. Szacuje się, że od 1980 roku do 2009 wyginęło 122 gatunki płazów. Najwięcej zagrożonych gatunków jest na Haiti, w Kolumbii, Meksyku, Ekwadorze, Brazylii i Chinach. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest działalność człowieka i jej wpływ na środowisko naturalne. Nawet tam, gdzie człowiek nie wywarł swojego piętna na krajobrazie, płazy giną ze względu na kwaśne deszcze czy nadmiar promieniowania UV (z powodu dziury ozonowej).

Wpływ na liczebność płazów miała także globalna epidemia grzybicza — chytridiomikoza, która atakowała głównie płazy bezogonowe.

Ze względu na zależność od środowiska wodnego i lądowego liczebność płazów jest ważnym wskaźnikiem zanieczyszczenia środowiska. Zachowanie naturalnych środowisk to najlepszy środek ochrony tej gromady zwierząt.

Dużym zagrożeniem dla płazów są drogi i autostrady, przez które przebiega często trasa migracji płazów na zimowiska czy do zbiorników godowych. Płazy są zwyczajnie rozjeżdżane przez pojazdy samochodowe.

Istnieje wiele ludzi i organizacji, które przyczyniają się do ochrony płazów na świecie.

Ochrona płazów w Polsce

W Polsce wszystkie gatunki rodzimych płazów podlegają całkowitej ochronie prawnej. Oznacza to, że płazami rodzimymi w naszym kraju nie można handlować, nie można ich przetrzymywać w domu, ranić i zabijać. Za łamanie prawa w tym zakresie można odpowiadać przed Sądem Grodzkim.

W porównaniu z innymi krajami, Polska ma dużo naturalnych siedlisk płazów, a ich ochrona, na przykład poprzez tworzenie użytków ekologicznych wokół zbiorników wodnych na terenach zurbanizowanych może się przyczynić do ochrony tych pięknych i interesujących zwierząt.

Pytania

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.

ĆWICZENIA

Płazy

Powiązane quizy

Płazy Polski — quiz

Liczba pytań: 27
Quiz szkolny
Quiz dla każdego
Średni wynik:
17.34 pkt / 64.22%
2024-01-21

Żaby brunatne

W Polsce obok żab zielonych (żaba śmieszka, żaba jeziorkowa i wodna) występują dość pospolicie żaby brunatne takie, jak żaba trawna, podobna do niej żaba moczarowa i żaba dalmatyńska.

Sejmuria — przodek gadów

Sejmuria (Seymouria) to rodzaj płazów uważany za przodka współcześnie żyjących gadów. Sejmuria w swojej budowie ma cechy płazów i gadów.

Największy płaz na świecie

Jaki płaz jest największy na świecie? Jakie osiąga rozmiary i gdzie żyje? Jaki płaz jest największy w Polsce?

Inne zagadnienia z tej lekcji

Ciekawostki o płazach

Gady i płazy

© medianauka.pl, 2012-07-24, A-1614
Data aktualizacji artykułu: 2023-09-03