Pokrzywa zwyczajna

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to gatunek byliny z rodziny pokrzywowatych o właściwościach leczniczych i parzących. To także roślina zaliczana do chwastów w sadach i ogrodach.

Występowanie i środowisko PL

Występuje w lasach, zaroślach, nad brzegami jezior i rzek, terenach ruderalnych, parkach i ogrodach, przy drogach. W Polsce jest pospolita na terenie całego kraju, nawet wysoko w górach. Preferuje miejsca żyzne i zasobne w wilgoć, stanowiska o różnym nasłonecznieniu. Człowiek zawlókł pokrzywę do Afryki i Ameryki Południowej. W USA to gatunek inwazyjny.

Tryb życia i zachowanie

Pokrzywa kwitnie od czerwca do października.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość do 150 cm (wyjątkowo nawet 300 cm). Roślinę pokrywają włoski parzące.

Łodyga jest czworokątna, pojedyncza, czasem rozgałęziona, pokryta parzącymi włoskami, z podziemnymi rozłogami.

Liście są parzyste, ogonkowe, z przylistkami, nakrzyżległe, blaszka podłużnie jajowata, wierzchołek zaostrzony. Liście również pokryte są włoskami parzącymi.

Kwiaty są niepozorne, zielone, zgromadzone w zwisających kwiatostanach (męskie i żeńskie). Wyrastają z kątów górnych liści.

Owoc to orzeszek o wielkości 1,5 mm.

Korzenie są włókniste.

Rozmnażanie

To roślina dwupienna i wiatropylna.

Ochrona i zagrożenia LC

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych. Nie wymaga ochrony.

Ciekawostki

Barwnik spożywczy E140 jest pozyskiwany z pokrzyw.

Z włókien pokrzywy można wyrabiać tkaniny.

Pokrzywa jest bardzo płodna. Pojedynczy okaz może wytworzyć 100 000 nasion.

Pokrzywę stosuje się także jako składnik szamponów przeciwłupieżowych.

Siekane pędy stosowane są jako karma dla świń i drobiu.

Pokrzywę stosuje się także w kosmetyce.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: bylina.
Stanowisko: nasłonecznione, półcień, cień.
Środowsko: leśne, synantropijne.
Użytek: zioła, chwasty, rośliny uprawne przemysłowe, roślina lecznicza.
Forma życiowa według klasyfikacji Raunkiaera: hemikryptofit.
Częstośc występowania gatunku: pospolity na całym terenie lub prawie całym terenie.
Diploidalna liczba chromosomów: 2n=48, 52.
Status popularności rośliny: gatunek znany, roślina popularna, znajduje się pośród 500 najbardziej znanych wśród Polaków roślin.
Liście: ogonkowe, nakrzyżległe, podłużnie jajowate

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
					●	●	●	●	●			Kwitnie pokrzywa zwyczajna.
		●							◂	●		Zbiór korzeni pokrzywy.
					●	●	●	●				Zbiór liści pokrzywy zwyczajnej (bez kwiatów).

Uprawa

Czynności i właściwości	Opis
Właściwości gleby	Gleba żyzna, wilgotna.
Trudność uprawy	Uprawa i pielęgnacja łatwa.
Stanowisko	Nasłonecznione lub półcieniste.
Wysiew do gruntu	Tak.
Terminy siewu / zbioru plonów / pielęgnacji	Zobacz w kalendarzu.
Rozmnażanie	Z nasion, sadzonek, przez podział korzeni (na jesień).

Zbiory i zastosowanie w zielarstwie

Zastosowanie	Opis
Zastosowanie ogólne	Roślina przyprawowa i lecznicza.
Zastosowanie terapeutyczne	alergia zapalenie stawów kamica nerkowa choroby prostaty
Sposób działania, właściwości lecznicze	Liście pokrzywy zwyczajnej zawierają witaminę C, K, B₂, kwasy organiczne, karotenoidy, garbniki. Korzenie zawierają śluzy, woski i krzemionkę. Ziele działa moczopędnie. Jest nieocenione przy pozbywaniu się z organizmu mocznika, szkodliwych substancji. Działa zbawiennie na poziom hemoglobiny i czerwonych ciałek krwi, poziom cukru w organizmie. Ułatwia trawienie i łagodzi stany zapalne w przewodzie pokarmowym. Wywar z korzeni jest stosowany przy kamicy nerkowej, dnie moczanowej, przy początkowych stanach cukrzycy. Pokrzywa hamuje rozrost gruczołu krokowego, zwiększa strumień moczu. Ma także dobroczynne działanie przy zwyrodnieniowej chorobie stawów.
Przyjmowana postać	ekstrakt, esencja tabletki i kapsułki herbata, napar nalewka odwar
Przepisy zielarskie	Odwar z liści: 1 łyżkę wysuszonych oraz rozdrobnionych liści zalewamy połową szklanki wody i gotujemy pod przykryciem przez 5 minut. Po 15 minutach przecedzamy i pijemy po pół filiżanki 2-3 razy dziennie. Działanie: lek moczopędny, odtruwający, wzmacniający, przeciwkrwotoczny, krwiotwórczy, regulujący poziom cukru we krwi, poprawiający metabolizm. Zapobiega kamicy, chorobom dróg moczowych, rozrostowi prostaty. Napar z liści pokrzywy: 1 łyżkę wysuszonych oraz rozdrobnionych liści zalewamy wrzątkiem i parzymy przez 15 minut. Pijemy 3 razy dziennie po filiżance. Działanie: środek wzmacniający, odtruwający, poprawiający przemianę materii. Pomocniczo w leczeniu reumatyzmu, chorób dróg moczowych, hemoroidów. Odwar z korzeni pokrzywy: 1 łyżkę wysuszonych oraz rozdrobnionych korzeni zalewamy ciepłą wodą. Podgrzewamy nie dopuszczając do wrzenia przez 10 minut. Przecedzamy i pijemy 2-3 razy dziennie po filiżance. Zastosowanie: wspomaga leczenie stanów zapalnych gruczołu krokowego, cewki moczowej, w zaleganiu moczu w pęcherzu moczowym.
Przeciwwskazania	Przyjmowanie pokrzywy może wywołać zaburzenia pracy żołądka, wysypkę i impotencję. Pokrzywa może wchodzić w interakcję z lekami na cukrzycę, bezsenność, podwyższone ciśnienie krwi i stany lękowe.
Surowiec	Korzenie i część nadziemna (łodyga i liście).
Przyprawa	Świerze liście pokrzywy można wykorzystać do sałatek.

Pokrewne gatunki roślin

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Lucjan Rutkowski – Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, ISBN 978-83-01-14342-8, PWN SA 2004
Franz-Xaver Treml – Zioła z ogrodu i balkonu - 500 ziół przyprawowych i leczniczych, ISBN 978-83-7175-702-0, Delta
Rebecca L. Johnson, Steven Foster, Tieraona Low Dog, David Kiefer – Przewodnik po ziołach leczniczych, ISBN 978-83-274-8955-5, wydawnictwo Olesiejuk 2019
Barbara Sudnik-Wójcikowska – Rośliny synantropijne, ISBN 978-83-7073-514-2, Multico Oficyna Wydawnicza 2011
Anna i Łukasz Przybyłowiczowie – Ilustrowana Encyklopedia Roślin Polski, ISBN 978-83-7705-826-8, PWN
Mateusz Emanuel Senderski – Zioła w leczeniu dolegliwości i chorób układu moczowo-płciowego, ISBN 978-83-924849-6-7, Mateusz Senserski 2014