Prawo rodzinne

Prawo rodzinne w 1950 roku wyłączono z prawa cywilnego. Powstał wówczas Kodeks rodzinny, w którym uregulowano osobiste i majątkowe stosunki wynikające z instytucji małżeństwa.

Poniżej zostały wyszczególnione źródła prawa rodzinnego:

Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 r wraz z nowelizacjami,
Prawo o aktach stanu cywilnego,
Przepisy prawa cywilnego.

Jak wynika z prawa rodzinnego małżonkowie mają równe prawa i obowiązki. Małżonkowie są obowiązani do wspólnego pożycia, wierności, wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny, którą założyli. Każdy z małżonków sprawuje władzę rodzicielską nad dzieckiem do uzyskania przez nie pełnoletności. Obowiązkiem rodziców jest zapewnienie dziecku właściwego rozwoju fizycznego i duchowego i przygotowanie dziecka do należytego funkcjonowania w społeczeństwie i dla społeczeństwa. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielską zobowiązane jest do posłuszeństwa wobec swoich rodziców. Z istotnych powodów władza rodzicielska może zostać przez sąd odebrana lub ograniczona.

W przypadku adopcji (przysposobienia), czyli przyjęcia do rodziny dziecka na mocy orzeczenia sądu osoby małoletniej obcej, krewnej lub powinowatej, prawa i obowiązki takiego dziecka są takie same jak dziecka biologicznego.

Kuratela jest to nadzór prawny nad niepełnoletnią osobą lub nie będącą w pełni władz umysłowych, mający na celu ochronę osób i ich praw majątkowych. Kuratelę wyznacza sąd okręgowy, a sprawuje ją kurator.

Opieka jest to nadzór prawny nad niepełnoletnią osobą nie pozostającą pod władzą rodzicielską lub całkowicie ubezwłasnowolnioną, mający na celu ochronę osób i ich praw majątkowych. Opiekę wyznacza sąd, a sprawuje ją opiekun, zazwyczaj krewny.

Obowiązek alimentacyjny jest to powinność zapewnienia środków utrzymania lub wychowania wynikający z pokrewieństwa, przysposobienia, małżeństwa, obciążający krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Aby uzyskać alimenty wystarczy, że osoba żądająca alimentów wniesie do sądu roszczenie alimentacyjne. Alimenty przydziela sąd uwzględniając usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości majątkowe i zarobkowe zobowiązanego. Uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest przestępstwem. Wiele osób nie wywiązuje się z tego obowiązku. Ustawodawca, próbując zabezpieczyć materialnie część osób, które nie otrzymują alimentów z pewnych powodów, utworzył Fundusz Alimentacyjny, którego dysponentem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Stosunki majątkowe w małżeństwie

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólnota majątkowa obejmująca ich dorobek, czyli przysługiwanie takiego samego prawa do wspólnego majątku, którego małżonkowie dorobili się w czasie trwania małżeństwa, czyli wszelkie ruchomości (meble, samochód, i inne), nieruchomości (działki, dom, mieszkanie), środki finansowe. Małżonkowie mogą inaczej zadysponować majątkiem poprzez intercyzę, czyli umowę regulującą stosunki majątkowe między małżonkami, na mocy której zostają one ograniczone, rozszerzone lub wyłączone.

Majątek odrębny każdego z małżonków jest to, co posiadali przed zawarciem małżeństwa oraz taki majątek nabyty w trakcie trwania małżeństwa jako darowizny, spadki, także rzeczy nabyte w zamian za wymieniony wyżej majątek oraz rzeczy służące do zaspokojenia potrzeb jednego z małżonków, a także przedmioty służące do wykonywania zawodu, jeśli zostały nabyte ze środków odrębnych małżonka, nagrody za osiągnięcia, prawa autorskie twórcy, prawo twórcy wynalazku, wzoru lub projektu, odszkodowanie za uszkodzenie ciała z wyjątkiem renty.

Wspólność majątkowa ustaje z chwilą rozwodu, śmierci małżonka, zniesieniem jej przez sąd, zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej. Gdy ustaje wspólność majątkowa każde z małżonków może żądać podziału majątku poprzez:

umowę notarialną, gdy częścią majątku są nieruchomości,
umowę zwykłą, gdy częścią majątku są ruchomości,
postępowanie sądowe.

Ustanie małżeństwa

Ustanie małżeństwa następuje poprzez:

śmierć jednego z małżonków,
unieważnienie małżeństwa,
rozwód, czyli rozwiązanie związku małżeńskiego orzekany przez sąd okręgowy na żądanie jednej lub obu stron, gdy nastąpił stan zupełnego i trwałego pożycia małżeńskiego. Rozwód nie jest możliwy, gdy miałoby ucierpieć na nim małoletnie dziecko lub gdy żąda go małżonek winny rozpadu małżeństwa, a drugi nie wyraża na to zgody.

Separacja, to uchylenie wspólnoty małżeńskiej bez prawa wstąpienia w nowy związek. Orzeka ją sąd okręgowy. Małżonkowie mogą żyć oddzielnie, nadal jednak pozostają małżeństwem.