Protisty
© micro_photo - stock.adobe.com
Spis treści:
Protisty (Protista) to królestwo organizmów żywych, do którego zalicza się proste organizmy, w budowie komórkowej których występuje jądro komórkowe. W królestwie tym klasyfikujemy takie organizmy eukariotyczne, których nie można przyporządkować do zwierząt, roślin, ani grzybów.
Do protistów zaliczamy ponad 200 000 gatunków. Różnorodność organizmów w tym królestwie jest przeogromna. Są to organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowce, cudzożywne (zwierzęcopodobne) i samożywne (rośliniopodobne), mikroskopijne i ogromnych rozmiarów.
Protisty, które przypominają zwierzęta to pierwotniaki (Protozoa).
Protisty, które przypominają rośliny to glony, algi (Algae).
Atlas
Systematyka tej grupy zwierząt nie jest ustalona. Atlas odzwierciedla podział protistów na tradycyjne typy organizmów:
Występowanie
Protisty są to głownie organizmy związane ze środowiskiem wodnym. Występują w morzach, oceanach i wodach śródlądowych. Na lądzie protisty występują tylko tam, gdzie jest wilgoć. Część protistów to pasożyty wewnętrzne. Część gatunków to protisty chorobotwórcze.
Cechy protistów
Oto najważniejsze cechy charakterystyczne protistów:
- Protisty aktywnie poruszają się przy pomocy ruchów wici lub pełzają za pomocą nibynóżek (ameby).
- protisty mają budowę komórkową, a w komórce są obecne: jądro komórkowe, mitochondria, wodniczki.
- Komórkę chroni błona komórkowa, wewnątrz której znajduje się cytoplazma. Błona komórkowa może podlegać zmianom.
- Cześć protistów to organizmy samożywne, dzięki obecności w komórkach chloroplastów z chlorofilem.
- Protisty to organizmy jednokomórkowe i wielokomórkowe.
Poniższa tabela zestawia cechy różnych protistów
Nazwa | Typ | Grupa | Czy zbudowane z jednej komórki? | Czy tworzą kolonie? | Czy zbudowane z wielu komórek? | Ruch | Obecność barwników | Inne cechy |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Korzenionóżki | Rhizopoda | Pierwotniaki | Tak | - | - | Tak | - | Część gatunków wytwarza pancerzyki. Pseudopodia. |
Otwornice | Foraminifera | Pierwotniaki | Tak | - | - | Tak | - | Wytwarzają skorupy pełne otworów. wypustki cytoplazmatyczne umożliwiają ruch. |
Promienionóżki | Actinopoda | Pierwotniaki | Tak | - | - | Tak | - | Przez otwory w skorupce na zewnątrz wystają tak zwane aksopodia. Część ma wici. |
Wiciowce | Zoomastigina | Pierwotniaki | Tak | - | - | Tak | - | To na ogół symbionty. |
Orzęski | Ciliophora | Pierwotniaki | Tak | - | - | Tak | - | Dwa lub więcej jąder komórkowych. Wiele gatunków ma rzęski. |
Sporowce | Apicomplexa | Pierwotniaki | Tak | - | - | Nie | - | To pasożyty. |
Bruzdnice | Dinoflagellata | Glony |
Tak | Tak | - | Tak | Tak | Część okryta płytkami z celulozy. Wyposażone w wici. |
Okrzemki | Bacillariophyta | Glony | Tak | Tak | - | Tak | Tak | Posiadają skorupkę z krzemionki. |
Eugleniny | Euglenophyta | Glony | Tak | - | - | Tak | Tak | Błona komórkowa elastyczna. Mają dwie wici, jedna krótka. |
Zielenice | Chlorophyta | Glony | Tak | Tak | Tak | Tak/Nie | Tak | Duża różnorodność. |
Krasnorosty | Rhodophyta | Glony | Tak | - | Tak | Nie | Tak | Duża różnorodność. |
Brunatnice | Phaeophyta | Glony | - |
- | Tak | Tak | Tak | Plecha ma budowę o różnych własnościach funkcjonalnych (ryzoid, fylloid, kauloid). Poruszają się tylko komórki rozrodcze. |
Śluzowce | Myxomycota | Grzybopodobne | Tak | - | - | Tak | - | Poruszają się tylko komórki rozrodcze. |
Akrazjowce | Acrasiomycota | Grzybopodobne | Tak | - | Tak | Tak | - | Pseudopodia. |
Lęgniowce | Oomycota | Grzybopodobne | - | - | Tak | Tak | - | Ściany komórkowe chitynowe lub z celulozy. Spory z wiciami. |
Czynności życiowe
Do czynności życiowych protistów należą:
- oddychanie
- tlenowe (znakomita większość organizmów)
- beztlenowe (protisty będące pasożytami)
- rozmnażanie się
- bezpłciowe, przez podział komórki
- płciowe za pomocą gamet
- odżywiane się
- cudzożywne (pasożyty i drapieżniki)
- samożywne (organizmy fotosyntetyzujące)
- wydalanie (dzięki wodniczkom)
- reagowanie na bodźce
- reagowanie na światło dzięki plamce światłoczułej
- reagowanie na bodźce chemiczne
- reagowanie na dotyk
Budowa
Rozmiary protistów wynoszą od 10 mikrometrów do 60 m! Zaznaczyć należy, że większość gatunków to organizmy jednokomórkowe. Duże rozmiary osiągają glony.
Rozmnażanie
Wszystkie protisty rozmnażają się bezpłciowo przez podział. Część z nich może się rozmnażać także płciowo dzięki wytwarzaniu i łączeniu się gamet.
Znaczenie protistów
Oto wybrane zagadnienia związane ze znaczeniem protistów w przyrodzie oraz w życiu człowieka:
- stanowią istotną część pokarmu dla wielu zwierząt wodnych (plankton);
- rozkładają szczątki organiczne na substancje proste;
- stanowią istotny element krążenia materii w przyrodzie;
- wywołują choroby;
- biorą udział w procesie trawienia celulozy w układzie pokarmowym wielu zwierząt
- tworzą pokłady wapiennych skał.
Ciekawostki
Nauka zajmująca się protistami to protozoologia.
Pytania
Jakie choroby wywołują protisty?
Lista chorób wywoływanych przez protisty jest długa. Oto najbardziej znane choroby ludzi:
- malaria
- śpiączka afrykańska
- lamblioza
- rzęsistkowica
- czerwonka amebowa
- toksoplazmoza
Jakie są przykłady prostitów?
Oto przykłady prostitów:
- zarodziec malarii
- pantofelek
- euglena zielona
- ameba
- świdrowiec gambijski
- lamblia
- rzęsistek pochwowy
Dlaczego protisty stanowią sztuczną jednostkę taksonomiczną?
Dla czystej wygody. Do protistów zaliczamy wszystkie organizmy, których nie możemy zakwalifikować do pozostałych królestw.
Ćwiczenia
Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.
Powiązane quizy
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- Zespół autorów (Czechowski, Gajewski, Garbaczewska, Nowakowski, Starck, Skwarło-Sońta, Trojan) - Biologia, ISBN 83-09-01027-3, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne 1989
- Solomon, Berg, Martin, Villee - Biologia, ISBN 83-7073-090-6, MULTICO Oficyna wydawnicza 1996
- Solomon, Berg, Martin - Biologia, ISBN 978-83-7763-252-9, MULTICO Oficyna wydawnicza 2016
- Campbell, Reece, Urry, cain, wasserman. Minorsky, Jackson - Biologia, ISBN 978-83-7510-392-2, REBIS 2013
© medianauka.pl, 2021-01-06, A-3963