Szałwia lekarska

Dzięki uprzejmości Kasi Koc. © Krzysztof Trawiński - medianauka.pl

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to gatunek leczniczej rośliny z rodziny jasnotowatych. Jest to krzew lub krzewinka.

Wybrane odmiany:

'Aurea' - odmiana z liśćmi obrzeżonymi na żółto.
'Berggarten' - odmiana o szarozielonych liściach, zaprezentowana w naszej galerii.
'Icterina' - odmiana o wąskich liściach z zielonymi i żółtymi paskami.
'Purpurascens' - odmiana o purpurowych liściach.
'Tricolor' - odmiana o szarozielonych liściach, młode paskowane na żółtawo, czerwono i purpurowo.

Występowanie i środowisko PL

Szałwia lekarska pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego, dziś jest uprawiana na całym świecie. Lubi podłoże wilgotne, zasobne w wapń. Rośnie w naturze na łąkach, stepach, skalnych półkach.

Tryb życia i zachowanie

Kwitnie w okresie od czerwca do sierpnia.

Morfologia i anatomia

Osiąga wysokość 30-50 cm.

Łodyga jest rozgałęziona, wzniesiona, 4-kanciasta lub okrągła. Od dołu drewnieje.

Liście są osadzone na długich ogonkach, mają szarozielony kolor, lancetowate lub podłużnie owalne, brzegiem karbowane, silnie aromatyczne. Blaszka liściowa z wierzchu jest pomarszczona.

Kwiaty są dzwonkowate, fioletowoniebieskie, dwuwargowe, zebrane w nibyokółki po 5-10 sztuk.

Owoc to niewielka rozłupka.

Ochrona i zagrożenia LC

Gatunek ten nie jest zagrożony wymarciem. Ma status LC w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.

Biologia i ekologia

Kolor kwiatów:
Grupa roślin: krzewinka, krzew.
Stanowisko: nasłonecznione.
Środowsko: łąkowe.
Użytek: zioła, roślina lecznicza.
Strefy mrozoodporności: 5-10. Uprawa w Polsce na zewnątrz jest możliwa na terenie całego kraju.
Status popularności rośliny: gatunek znany, znajduje się pośród 1000 najbardziej popularnych i znanych wśród Polaków roślin.

Kalendarz przyrody

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Opis
					●	●	●					Kwitnie szałwia lekarska.
			●	●	●	●	●	●	●			Okres zbioru surowca zielarskiego szałwii lekarskiej.
	◂	▸										Wysiew nasion szałwii lekarskiej pod szkło.
				●								Wysadzanie siewek szałwii lekarskiej.

Uprawa

Czynności i właściwości	Opis
Odczyn gleby	Gleba obojętna i lekko zasadowa. pH 6.5-8.0
Właściwości gleby	Gleba dobrze przepuszczalna, niezbyt wilgotna, sucha, zasobna w wapń.
Trudność uprawy	Uprawa i pielęgnacja łatwa.
Czas uprawy	Wieloletnia.
Nawożenie	Wysokie wymagania wobec azotu (N), fosforu (P) i potasu (K).
Mrozoodporność	Na zimę roślinę warto zabezpieczyć przed mrozem.
Stanowisko	Preferuje stanowisko dobrze nasłonecznione.
Rozsada	Tak.
Rozstawa	40-60 cm.
Wysiew do gruntu	Tak.
Terminy siewu / zbioru plonów / pielęgnacji	Zobacz w kalendarzu.
Uprawa doniczkowa	Tak.
Rozmnażanie	Sadzonki i nasiona (często nasiona nie kiełkują).
Choroby i szkodniki	Mączniak rzekomy,
Zbiór i przechowywanie	Liście należy zbierać zanim szałwia zakwitnie. Później można zbierać pędy z kwiatami, które następnie podlegają suszeniu.
Zimowanie	Na jesień roślinę należy lekko przyciąć. Wiosną przycinamy silnie.

Zbiory i zastosowanie w zielarstwie

Zastosowanie	Opis
Zastosowanie ogólne	Roślina przyprawowa i lecznicza.
Zastosowanie terapeutyczne	menopauza przeziębienie, grypa kaszel ból gardła zapalenie żołądka ⁽¹⁾ słaba pamięć nadmierna potliwość
Sposób działania, właściwości lecznicze	Szałwia ma działanie antyseptyczne i przeciwzapalne, ziele szałwii poprawia koncentrację, pamięć, oczyszcza umysł, poprawia nastrój. Herbata jest stosowana na kaszel i choroby górnych dróg oddechowych, w tym do płukania jamy ustnej i gardła. Skuteczność na ból gardła jest wysoka. Szałwia prawdopodobnie poprawia trawienie i działa kojąco na żołądek.
Przyjmowana postać	tabletki i kapsułki herbata, napar nalewka
Przepisy zielarskie	Herbata na płukankę do gardła- jedną łyżeczkę posiekanych liści szałwii zalewamy 250 ml wrzątku, zaparzamy przez 10 minut. Na końcu herbatę przecedzamy.
Przeciwwskazania	Przyjmowanie szałwii przez kobiety w ciąży nie jest wskazane. Także dłuższe korzystanie z herbat i nalewek nie jest wskazane (dłuższe niż 1-2 tygodnie).
Surowiec	Liście, pędy i kwiaty.
Przyprawa	W kuchni liście dodaje się do kiełbas i serów, wieprzowiny, kaczki, wątróbki.

LEGENDA

⁽¹⁾ - działanie mniej znane, słabo udokumentowane naukowo, zastosowanie tradycyjne, inne.

Pokrewne gatunki roślin

Zioła
Zobacz atlas ziół, roślin leczniczych i przyprawowych.

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Beata Grabowska, Tomasz Kubala – Encyklopedia bylin t. I i II, ISBN 978-83-7506-845-0, Zysk i S-ka 2011
Praca zbiorowa – 500 przypraw i ziół leczniczych, 978-83-7845-996-5, SBM 2015
Franz-Xaver Treml – Zioła z ogrodu i balkonu - 500 ziół przyprawowych i leczniczych, ISBN 978-83-7175-702-0, Delta
Rebecca L. Johnson, Steven Foster, Tieraona Low Dog, David Kiefer – Przewodnik po ziołach leczniczych, ISBN 978-83-274-8955-5, wydawnictwo Olesiejuk 2019
Wolfgang Kawollek – Wielka księga ogrodnika i działkowca, ISBN 978-83-245-1259-1, Publicat 2001