Szympans
Zdjęcie okazu z ZOO we Wrocławiu © Krzysztof Trawiński - medianauka.pl
Szympans (Pan troglodytes) to najlepiej poznana małpa człekokształtna. Ręce dłuższe od nóg, nie posiada ogona. Ma długie palce u rąk i krótki kciuk. Twarz cętkowana. Biała skóra pokryta czarną sierścią. Młode osobniki mają białe włosy w okolicach odbytu. Jasne włosy u starszych osobników wysapują na brodzie. Szympans jest zwierzęciem laboratoryjnym.
Występowanie i środowisko
Środkowa Afryka. Zamieszkuje takie środowiska jak tropikalna dżungla, sawanna, lasy, tereny górskie do 3000 m n.p.m.
Tryb życia i zachowanie
Żyje w grupach od 2 do 40 osobników. Prowadzi naziemny i nadrzewny tryb życia. Większość dnia spędza na drzewach. Porusza się na drzewach brachiacją, ale częściej w pozycji stojącej z użyciem wszystkich czterech kończyn. Na ziemi czasem porusza się na dwóch nogach. Noc spędza na drzewach w gniazdach, które buduje każdego dnia na nowo, co najmniej 3 m nad ziemią. Śpi zwykle na boku z podwiniętymi nogami.
Szympans używa wielu narzędzi, jak żadne inne zwierzęta na świecie. Są to kije i kamienie, używane jako broń, do rozbijania orzechów, ptasie pióra do czyszczenia uszu, mech przykłada do krwawiącej rany, liście służą za papier toaletowy, gałązki za wykałaczki. Potrafią też w hodowli w zoo korzystać z ludzkich narzędzi i ubrań.
Szympansy potrafią urządzać polowania. Dużo czasu spędzają na zabawie.
Istotne dla szympansów jest wzajemne iskanie się, które ma aspekt społeczny.
Pożywienie
Owoce, liście, orzechy palmowe, kora, nasiona, łodygi, rzadziej termity i mrówki. Czasem zjada mięso. Znane są przypadki kanibalizmu wśród szympansów.
Rozmnażanie
Jest poligamiczny i poliandryczny. Co 3-4 lata samica zachodzi w ciążę i rodzi zwykle jedno młode o masie do 1,9 kg po ciąży trwającej 216-261 (średnio 230) dni. Młode przez dwa lata jest pod opieką matki. Dojrzałość płciową samice szympansów osiągają po 8 latach życia.
Ochrona i zagrożenia EN
Gatunek ten jest zagrożony wyginięciem - przypisuje się mu bardzo wysokie ryzyko wymarcia w stanie dzikim w niedalekiej przyszłości. Ma status EN w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych.
Ciekawostki
Pod względem rozwoju psychicznego stoi najwyżej ze wszystkich zwierząt. Potrafi wydawać 32 różnych dźwięków, za pomocą których członkowie stada porozumiewają się. Do tego celu szympansy używają też mimiki twarzy, pozycji ciała i gestykulacji.
Na szympansach prowadzono wiele badań medycznych. To dzięki tym zwierzętom wprowadzono szczepionkę przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby.
Szympans brał udział w jednym z pierwszych lotów kosmicznych.
Wybrane podgatunki:
P. t. ellioti (Gray, 1862)
P. t. schweinfurthii (Giglioli, 1872)
P. t. troglodytes (Blumenbach, 1799)
P. t. verus Schwarz, 1934
Pokrewne gatunki ssaków
Bibliografia
Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:
- IUCN – Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
- pod red. Kazimierza Kowalskiego – Mały słownik zoologiczny - ssaki, Wiedza Powszechna 1975
- Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska-Jurgiel, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz – Polskie nazewnictwo ssaków świata, 978-83-88147-15-9, Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2015
- Włodzimierz Serafiński, Ewa Wielgus-Serafińska – Ssaki zwierzęta świata, ISBN 83-01-05877-3, PWN 1988
- Hanna i Antoni Gucwińscy – Zoologia Tom I Ssaki Część I Leksykon popularnonaukowy., ISBN 83-88988-01-8, Albatros 2003
© medianauka.pl, 2012-12-23, GAT-188