Spis treści:

Tyrankowate, tyranki

Tyrankowate, tyranki (Tyrannidae) to rodzina ptaków z rzędu wróblowych. Rodzina ta liczy dziś 309 gatunków w 103 rodzajach. To jedna z większych rodzin ptaków na świecie. W Polsce nie występują żadni przedstawiciele tej rodziny.

Ptaki te mają dużą głowę, spłaszczony dziób u jego nasady, oraz małe, słabe nogi. Skrzydła najczęściej są zaostrzone na ich końcach. Ogon jest zaokrąglony, ma też niewielkie wcięcie. Ubarwienie najczęściej zielone, brązowe lub szare, zwykle w pastelowych barwach. Dymorfizm płciowy na ogół nie występuje. Na głowie często występują nastroszone piórka, gdy ptak jest zdenerwowany.

Występowanie i środowisko

Ptaki te żyją w obu Amerykach. Zajmują zwykle środowiska leśne i różnego rodzaju zadrzewienia. Mała grupa gatunków zamieszkuje łąki. Łącznie ptaki te zajmują prawie każde siedlisko obu Ameryk.

Tryb życia i zachowanie

Niektóre gatunki tej rodziny ptaków, szczególnie tyrany, są bardzo agresywne i atakują znacznie większe od siebie inne ptaki.

Polują na owady z pozycji obserwatora. Rzucają się w powietrze za przelatującym owadem. Złapaną ofiarę zjadają na stanowisku obserwacyjnym. Są tu ptaki migrujące oraz osiadłe. Prawie wszystkie gatunki ze strefy chłodniejszej na zimę odlatują w rejony tropikalne.

Odzywają się za pomocą gwizdów i świergotów. Są dość hałaśliwe.

Rozmnażanie

Gniazda najczęściej stanowią otwarte czarki, są też gniazda kuliste z bocznym wejściem, gniazdują też w dziuplach. Gniazdo buduje samica i samiec. W tropikach samice składają najczęściej 2-3 jaja, poza tym obszarem na ogół 4 jaja w zniesieniu. W lęgu najwięcej 8 jaj. Okres wysiadywania w zależności od gatunku wynosi 12-24 dni. Samiec na ogół nie wysiaduje jaj. Młode są samodzielne dopiero po kilku miesiącach. Już w następnym roku przystępują do lęgów.

Pożywienie

Podstawę ich diety stanowią owady. Gatunki tropikalne zjadają też jagody. Jeden z gatunków dietę uzupełnia rybkami.

Ochrona i zagrożenia

Dwa gatunki są krytycznie zagrożone, 9 jest zagrożonych wymarciem, 14 narażonych na wyginięcie.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Gatunki

To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:

bentewi amazoński (Philohydor lictor)
bentewi kreskowany (Myiodynastes maculatus)
bentewi oliwkowy (Conopias trivirgatus)
bentewi wielki (Pitangus sulphuratus)
bentewi złotociemieniowy (Myiozetetes cayanensis)
białogłowik (Colonia colonus)
czubogłowik ochrowy (Mitrephanes phaeocercus)
empidonka czarnogłowa (Empidonax atriceps)
empidonka żółtawa (Empidonax flavescens)
fibik czarny (Sayornis nigricans)
fibik północny (Sayornis saya)
figlarz flagosterny (Alectrurus risora)
kląszczyk rudopierśny (Ochthoeca rufipectoralis)
krowiarek (Machetornis rixosa)
muchołap czarnodzioby (Myiarchus ferox)
muchołap czubaty (Myiarchus crinitus)
muchołap mysi (Myiarchus cinerascens)
muchołap panamski (Myiarchus panamensis)
negrzyk andyjski (Lessonia oreas)
oliwiarek jasnogardły (Phyllomyias fasciatus)
piwik brunatny (Contopus sordidulus)
piwik karaibski (Contopus caribaeus)
pokutnik rdzawy (Rhytipterna holerythra)
skałotyran ciemnolicy (Muscisaxicola maclovianus)
tyran białogardły (Tyrannus albogularis)
tyran krzykliwy (Tyrannus vociferans)
tyran północny (Tyrannus tyrannus)
tyran teksaski (Tyrannus couchii)
tyran zadziorny (Tyrannus caudifasciatus)
tyranek szarogłowy (Serpophaga subcristata)
tyranówka klifowa (Hirundinea ferruginea)
tyranówka ozdobna (Myiotriccus ornatus)
wodopławik białorzytkowy (Fluvicola nengeta)
żarek rubinowy (Pyrocephalus rubinus)

Inne gatunki

dzierzbotyran białosterny (Agriornis albicauda)
dzierzbotyran duży (Agriornis lividus)
dzierzbotyran szary (Agriornis micropterus)
dzierzbotyran czarnodzioby (Agriornis montanus)
dzierzbotyran mały (Agriornis murinus)
figlarz szczotkosterny (Alectrurus tricolor)
czuprynek peruwiański (Anairetes alpinus)
czuprynek wyspowy (Anairetes fernandezianus)
czuprynek żółtodzioby (Anairetes flavirostris)
czuprynek czarnoczuby (Anairetes nigrocristatus)
czuprynek czubaty (Anairetes parulus)
czuprynek rogaty (Anairetes reguloides)
tyranula czarnodzioba (Aphanotriccus audax)
tyranula białogardła (Aphanotriccus capitalis)
tyranula brązowawa (Aphanotriccus euleri)
tyranula szaropierśna (Aphanotriccus griseipectus)
wodopławik białogłowy (Arundinicola leucocephala)
rudotyran białooki (Attila bolivianus)
rudotyran cynamonowy (Attila cinnamomeus)
rudotyran płowy (Attila citriniventris)
rudotyran szarogłowy (Attila phoenicurus)
rudotyran siwogłowy (Attila rufus)
rudotyran oliwkowy (Attila spadiceus)
rudotyran ekwadorski (Attila torridus)
koszykotyranik północny (Camptostoma imberbe)
koszykotyranik czubaty (Camptostoma obsoletum)
cytrynówka (Capsiempis flaveola)
andotyran rdzawobrzuchy (Cnemarchus erythropygius)
andotyran białobrzuchy (Cnemarchus rufipennis)
empidon (Cnemotriccus fuscatus)
szarogłowik (Colorhamphus parvirostris)
bentewi koroniasty (Conopias albovittatus)
bentewi żółtobrewy (Conopias cinchoneti)
bentewi żółtogardły (Conopias parvus)
piwik białogardły (Contopus albogularis)
piwik ubogi (Contopus cinereus)
piwik północny (Contopus cooperi)
piwik szary (Contopus fumigatus)
piwik hispaniolski (Contopus hispaniolensis)
piwik antylski (Contopus latirostris)
piwik żałobny (Contopus lugubris)
piwik czarniawy (Contopus nigrescens)
piwik płowy (Contopus ochraceus)
piwik jamajski (Contopus pallidus)
piwik ciemny (Contopus pertinax)
piwik leśny (Contopus virens)
trawniczek (Culicivora caudacuta)
elenia białoczuba (Elaenia albiceps)
elenia mała (Elaenia brachyptera)
elenia cienkodzioba (Elaenia chiriquensis)
elenia płowa (Elaenia cristata)
elenia duża (Elaenia dayi)
elenia antylska (Elaenia fallax)
elenia żółtobrzucha (Elaenia flavogaster)
elenia górska (Elaenia frantzii)
elenia czubata (Elaenia gigas)
elenia karaibska (Elaenia martinica)
elenia oliwkowa (Elaenia mesoleuca)
elenia wyżynna (Elaenia obscura)
elenia wenezuelska (Elaenia olivina)
elenia andyjska (Elaenia pallatangae)
elenia krótkodzioba (Elaenia parvirostris)
elenia brązowa (Elaenia pelzelni)
elenia szarogardła (Elaenia ridleyana)
elenia rudogłowa (Elaenia ruficeps)
elenia wielka (Elaenia sordida)
elenia skromna (Elaenia spectabilis)
elenia szara (Elaenia strepera)
empidonka sosnowa (Empidonax affinis)
empidonka białogardła (Empidonax albigularis)
empidonka olchowa (Empidonax alnorum)
empidonka stokowa (Empidonax difficilis)
empidonka żółtobrzucha (Empidonax flaviventris)
empidonka płowa (Empidonax fulvifrons)
empidonka jodłowa (Empidonax hammondii)
empidonka mała (Empidonax minimus)
empidonka ciemna (Empidonax oberholseri)
empidonka kordylierska (Empidonax occidentalis)
empidonka wierzbowa (Empidonax traillii)
empidonka grądowa (Empidonax virescens)
empidonka zielna (Empidonax wrightii)
bentewi zmienny (Empidonomus varius)
rdzawik jasnobrzuchy (Euscarthmus meloryphus)
rdzawik białogardły (Euscarthmus rufomarginatus)
wodopławik czarnogrzbiety (Fluvicola albiventer)
wodopławik srokaty (Fluvicola pica)
bentewi ciemny (Griseotyrannus aurantioatrocristatus)
tyranol (Gubernetes yetapa)
jasnoliczek (Guyramemua affinis)
czarnopiórek (Heteroxolmis dominicana)
smolik (Hymenops perspicillatus)
pręgówek gujański (Inezia caudata)
pręgówek ubogi (Inezia inornata)
pręgówek płowy (Inezia subflava)
pręgówek cienkodzioby (Inezia tenuirostris)
wdowik białopręgi (Knipolegus aterrimus)
wdowik ołowiany (Knipolegus cabanisi)
wdowik modrodzioby (Knipolegus cyanirostris)
wdowik brazylijski (Knipolegus franciscanus)
wdowik argentyński (Knipolegus hudsoni)
wdowik czubaty (Knipolegus lophotes)
wdowik czarny (Knipolegus nigerrimus)
wdowik szary (Knipolegus orenocensis)
wdowik amazoński (Knipolegus poecilocercus)
wdowik rdzawosterny (Knipolegus poecilurus)
wdowik andyjski (Knipolegus signatus)
wdowik okopcony (Knipolegus striaticeps)
tyranopiracik (Legatus leucophaius)
negrzyk patagoński (Lessonia rufa)
tyranek białogardły (Mecocerculus leucophrys)
bentewi wielkodzioby (Megarynchus pitangua)
czubogłowik oliwkowy (Mitrephanes olivaceus)
ziemnotyranka (Muscigralla brevicauda)
mucharek (Muscipipra vetula)
skałotyran białoczelny (Muscisaxicola albifrons)
skałotyran białobrewy (Muscisaxicola albilora)
skałotyran ubogi (Muscisaxicola alpinus)
skałotyran płowy (Muscisaxicola capistratus)
skałotyran popielaty (Muscisaxicola cinereus)
skałotyran żółtołbisty (Muscisaxicola flavinucha)
skałotyran czarnoczelny (Muscisaxicola frontalis)
skałotyran szary (Muscisaxicola griseus)
skałotyran punański (Muscisaxicola juninensis)
skałotyran plamkodzioby (Muscisaxicola maculirostris)
skałotyran rdzawołbisty (Muscisaxicola rufivertex)
muchołap antylski (Myiarchus antillarum)
muchołap kolumbijski (Myiarchus apicalis)
muchołap jamajski (Myiarchus barbirostris)
muchołap andyjski (Myiarchus cephalotes)
muchołap wielkodzioby (Myiarchus magnirostris)
muchołap grenadyjski (Myiarchus nugator)
muchołap jasnogardły (Myiarchus nuttingi)
muchołap rdzawoskrzydły (Myiarchus oberi)
muchołap ekwadorski (Myiarchus phaeocephalus)
muchołap szary (Myiarchus sagrae)
muchołap rdzawy (Myiarchus semirufus)
muchołap pręgoskrzydły (Myiarchus stolidus)
muchołap zmienny (Myiarchus swainsoni)
muchołap ciemnogłowy (Myiarchus tuberculifer)
muchołap tyranowaty (Myiarchus tyrannulus)
muchołap rudosterny (Myiarchus validus)
muchołap wenezuelski (Myiarchus venezuelensis)
muchołap jukatański (Myiarchus yucatanensis)
bentewi czarnoczelny (Myiodynastes bairdii)
bentewi płowy (Myiodynastes chrysocephalus)
bentewi maskowy (Myiodynastes hemichrysus)
bentewi żółtobrzuchy (Myiodynastes luteiventris)
tyranik popielaty (Myiopagis caniceps)
tyranik jamajski (Myiopagis cotta)
tyranik żółtociemieniowy (Myiopagis flavivertex)
tyranik leśny (Myiopagis gaimardii)
tyranik jasnolicy (Myiopagis olallai)
tyranik białobrewy (Myiopagis subplacens)
tyranik szarogardły (Myiopagis viridicata)
tyranka kreskowana (Myiophobus cryptoxanthus)
tyranka smugowana (Myiophobus fasciatus)
kopciuch ciemny (Myiotheretes fumigatus)
kopciuch rdzawoskrzydły (Myiotheretes fuscorufus)
kopciuch kolumbijski (Myiotheretes pernix)
kopciuch smugoszyi (Myiotheretes striaticollis)
bentewi szarogłowy (Myiozetetes granadensis)
bentewi ciemnolicy (Myiozetetes luteiventris)
bentewi krasnociemieniowy (Myiozetetes similis)
mniszek czarnowąsy (Nengetus cinereus)
mniszek czarnołbisty (Nengetus coronatus)
mniszek rdzawy (Nengetus rubetra)
mniszek przepasany (Nengetus rufiventris)
mniszek mały (Nengetus salinarum)
tyranówka żółtobrzucha (Nephelomyias lintoni)
tyranówka rdzawoszyja (Nephelomyias ochraceiventris)
tyranówka nadobna (Nephelomyias pulcher)
mysityranik (Nesotriccus murinus)
kokosanka (Nesotriccus ridgwayi)
kląszczyk ciemnogrzbiety (Ochthoeca cinnamomeiventris)
kląszczyk rdzawy (Ochthoeca fumicolor)
kląszczyk białobrewy (Ochthoeca leucophrys)
kląszczyk siwogardły (Ochthoeca oenanthoides)
kląszczyk peruwiański (Ochthoeca piurae)
tumbezja (Ochthoeca salvini)
wodotyranek (Ochthornis littoralis)
brewinek brązowogłowy (Ornithion brunneicapillus)
brewinek amazoński (Ornithion inerme)
brewinek żółtobrzuchy (Ornithion semiflavum)
bentewiak (Phelpsia inornata)
oliwiarek okopcony (Phyllomyias griseiceps)
oliwiarek szarolicy (Phyllomyias weedeni)
białoczuprynka (Pseudelaenia leucospodia)
mokradnik andyjski (Pseudocolopteryx acutipennis)
tyranek szary (Pseudocolopteryx cinerea)
mokradnik cytrynowy (Pseudocolopteryx citreola)
mokradnik argentyński (Pseudocolopteryx dinelliana)
mokradnik szczebiotliwy (Pseudocolopteryx flaviventris)
tyranek ciemny (Pseudocolopteryx nigricans)
mokradnik czubaty (Pseudocolopteryx sclateri)
żarek galapagoski (Pyrocephalus nanus)
mniszek ognistooki (Pyrope pyrope)
tyranówka cynamonowa (Pyrrhomyias cinnamomeus)
mimozowiec (Ramphotrigon flammulatum)
głowiak ciemnosterny (Ramphotrigon fuscicauda)
głowiak mały (Ramphotrigon megacephalum)
głowiak rudosterny (Ramphotrigon ruficauda)
rdzaweczka białogardła (Rhytipterna fusca)
pokutnik jasnobrzuchy (Rhytipterna immunda)
rdzaweczka jednobarwna (Rhytipterna rufa)
pokutnik szary (Rhytipterna simplex)
satrapa (Satrapa icterophrys)
fibik oliwkowy (Sayornis phoebe)
smugogłówka oliwkowa (Scotomyias flavicans)
smugogłówka skromna (Scotomyias inornatus)
smugogłówka stokowa (Scotomyias phoenicomitra)
smugogłówka brązowa (Scotomyias roraimae)
tyranek popielaty (Serpophaga griseicapilla)
tyranek rzeczny (Serpophaga hypoleuca)
tyranek białobrzuchy (Serpophaga munda)
murawnik brodaty (Serpophaga pectoralis)
murawnik białobrody (Serpophaga superciliaris)
kląszczyk żółtobrzuchy (Silvicultrix diadema)
kląszczyk szarobrzuchy (Silvicultrix frontalis)
kląszczyk Jelskiego (Silvicultrix jelskii)
kląszczyk złotobrewy (Silvicultrix pulchella)
gwizdaczek białorzytny (Sirystes albocinereus)
gwizdaczek białoskrzydły (Sirystes albogriseus)
gwizdaczek dziuplowy (Sirystes sibilator)
gwizdaczek ciemnoskrzydły (Sirystes subcanescens)
pliszkogonek duży (Stigmatura budytoides)
pliszkogonek mały (Stigmatura napensis)
szaroliczek północny (Sublegatus arenarum)
szaroliczek zaroślowy (Sublegatus modestus)
szaroliczek ciemny (Sublegatus obscurior)
siwogłowik (Suiriri suiriri)
skałotyran mały (Syrtidicola fluviatilis)
pręgotyranik włochaty (Tyranniscus burmeisteri)
pręgotyranik siwogłowy (Tyranniscus cinereiceps)
pręgotyranik czarnogłowy (Tyranniscus nigrocapillus)
pręgotyranik rdzaworzytny (Tyranniscus uropygialis)
bentewi palmowy (Tyrannopsis sulphurea)
tyranik żółtogłowy (Tyrannulus elatus)
tyran grubodzioby (Tyrannus crassirostris)
tyran kubański (Tyrannus cubensis)
tyran szary (Tyrannus dominicensis)
tyran różany (Tyrannus forficatus)
tyran melancholijny (Tyrannus melancholicus)
tyran szarogrzbiety (Tyrannus niveigularis)
tyran widłosterny (Tyrannus savana)
tyran zachodni (Tyrannus verticalis)
czuprynek kreskowany (Uromyias agilis)
czuprynek brązowoskrzydły (Uromyias agraphia)
andotyranek rdzawoskrzydły (Xanthomyias calopterus)
andotyranek boliwijski (Xanthomyias hellmayri)
andotyranek żółtawy (Xanthomyias minor)
pręgotyranik ciemnogłowy (Xanthomyias plumbeiceps)
andotyranek białosterny (Xanthomyias poecilocercus)
pręgotyranik brazylijski (Xanthomyias reiseri)
pręgotyranik stokowy (Xanthomyias sclateri)
andotyranek białopręgi (Xanthomyias stictopterus)
pręgotyranik wenezuelski (Xanthomyias urichi)
pręgotyranik zielonawy (Xanthomyias virescens)
czubotyranka rdzawopierśna (Xenotriccus callizonus)
czubotyranka meksykańska (Xenotriccus mexicanus)
mniszek biały (Xolmis irupero)
mniszek białorzytny (Xolmis velatus)
oliwiaczek płowy (Zimmerius acer)
oliwiaczek stokowy (Zimmerius albigularis)
oliwiaczek ciemnolicy (Zimmerius bolivianus)
oliwiaczek jemiołowy (Zimmerius chicomendesi)
oliwiaczek złotolicy (Zimmerius chrysops)
oliwiaczek czerwonodzioby (Zimmerius cinereicapilla)
oliwiaczek smukłonogi (Zimmerius gracilipes)
oliwiaczek szarogłowy (Zimmerius griseocapilla)
oliwiaczek ubogi (Zimmerius improbus)
oliwiaczek mały (Zimmerius parvus)
oliwiaczek białobrewy (Zimmerius petersi)
oliwiaczek gwatemalski (Zimmerius vilissimus)
oliwiaczek skryty (Zimmerius villarejoi)
oliwiaczek złotobrewy (Zimmerius viridiflavus)

Ciekawostki

Ptaki online na żywo

Ciekawostki

Jaki ptak znosi najwięcej jaj?

Ciekawostki

Ile jest ptaków na świecie?

Ciekawostki

Czy ptaki się kąpią?

Ciekawostki

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

Ciekawostki

Największe gniazda ptaków

Ciekawostki

Jak dokarmiać ptaki?

Ciekawostki

Najmniejsze ptaki na świecie

Ciekawostki

Największe ptaki na świecie

QUIZ

Ptaki Polski — quiz

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/