Miedzynarodowy układ jednostek SI

Układ SI powstał w 1960 roku na XI Generalnej Konferencji Miar i Wag w Paryżu. Został on przyjęty jako obowiązujący przez wiele państw. W Polsce układ SI został przyjęty za legalny w 1966 roku.

Jeżeli wybierzemy określoną liczbę wielkości fizycznych podstawowych i określimy ich jednostki podstawowe, a następnie na ich podstawie zdefiniujemy jednostki pochodne, to stworzymy tak zwany układ jednostek. Do najbardziej rozpowszechnionych układów jednostek w fizyce należy Międzynarodowy Układ Jednostek oznaczany w skrócie SI od nazwy Le Système International d'Unites. Układ SI oparty jest na siedmiu jednostkach podstawowych, które odpowiadają siedmiu podstawowym wielkościom fizycznym. Dodatkowo wprowadzono jednostki wielkości uzupełniających.

*Wielkości podstawowe i uzupełniające oraz ich jednostki w układzie SI*
L.p.	Wielkość fizyczna	Jednostka	Symbol jednostki	Stosowane oznaczenia literowe
	Wielkości podstawowe
1	Długość	metr	m	l, h, s, x, y, r
2	masa	kilogram	kg	m, M
3	Czas	sekunda	s	t, T, τ
4	Natężenie prądu elektrycznego	amper	A	I, i
5	Temperatura termodynamiczna	kelwin	K	T
6	Światłość	kandela	cd	I
7	Liczność materii(ilość substancji)	mol	mol	N, n
	Wielkości uzupełniające
8	Kąt płaski	radian	rad	α, β, γ, δ, φ
9	Kąt bryłowy	steradian	sr	Ω, ω

Dla uniknięcia posługiwania się bardzo wielkimi lub bardzo małymi liczbami stosuje się dodatkowo jednostki wtórne, które powstają poprzez dodanie do jednostki podstawowej odpowiedniego przedrostka, który zawsze oznacza liczbę, będącą pewną potęgą liczby 10. Poniższa tabela zawiera spis przedrostków. Przedrostki częściej używane zostały zaznaczone w tabeli innym kolorem.

*Spis przedrostków*
Nazwa przedrostka	Oznaczenie	Mnożnik	Mnożnik
eksa	E	10 ¹⁸	1 000 000 000 000 000 000
peta	P	10 ¹⁵	1 000 000 000 000 000
tera	T	10 ¹²	1 000 000 000 000
giga	G	10 ⁹	1 000 000 000
mega	M	10 ⁶	1 000 000
kilo	k	10 ³	1 000
hekto	h	10 ²	100
deka	da	10 ¹	10
-	-	10 ⁰	1
decy	d	10 ^-1	0,1
centy	c	10^-2	0,01
mili	m	10 ^-3	0,001
mikro	μ	10 ^-6	0,000 001
nano	n	10 ^-9	0,000 000 001
piko	p	10 ^-12	0,000 000 000 001
femto	f	10 ^-15	0,000 000 000 000 001
atto	a	10 ^-18	0,000 000 000 000 000 001

A oto kilka przykładów stosowania przedrostków:

1 mm (1 milimetr) = 10 ^-3 m = 0,001 m
1 ks (1 kilosekunda) = 10 ³ s = 1 000 s
1 ns (1 nanosekunda) = 10 ^-9 s = 0,000 000 001 s
1 Mg (1 megagram) = 10 ⁶ g = 1 000 000 g = 1 000 kg

Warto zwrócić uwagę, że jednostka podstawowa "kilogram" zawiera już w nazwie przedrostek "kilo". Nie możemy więc 1000 kg zapisać jako 1 kkg (kilokilogram). W tym przypadku można użyć zapisu 1 Mg.

Posługiwanie się przedrostkami sprowadza się do działań na potęgach. Oto kilka przykładów (kolorem niebieskim zaznaczono zamianę jednostki na podstawową układu SI):

5800 mm = 5,8 x 10 ³ mm = 5,8 x 10 ³ x 10 ^-3 m = 5,8 x 10 ⁰ m = 5,8 m
0,0072 Ms = 7,2 x 10 ^-3 Ms = 7,2 x 10 ^-3 x 10 ⁶ s = 7,2 x 10 ³ s

Jednostki pochodne powstają z odpowiedniej kombinacji jednostek podstawowych. Jednostkami takimi są na przykład: m/s (jednostka prędkości), kg m/s ² (jednostka siły), m ³ (jednostka objętości). Tu również można zastosować przedrostki. Oto kilka przykładów:

4 km ² = 4 x 1km x 1km = 4 (km) ² = 4 (10 ³ m) ² = 4 x 10 ⁶ m ²
5 mm ³ = 5 (mm) ³= 5 x (10 ^-3 m) ³ = 5 x 10 ^-9 m ³
2 km/s = 2 x 10 ³ m/s

Na koniec wprowadźmy jeszcze pewne oznaczenie: zapis [x] = m lub x [m] będzie oznaczał, że jednostką wielkości fizycznej x jest 1 metr.

Ćwiczenia

Ćwiczenia interakcyjne pomogą przygotować się na sprawdzian, test, egzamin, a ponadto usystematyzują wiedzę z danej dziedziny. To także świetny trening do matury. Wiele ćwiczeń to dobre zadania maturalne.

ĆWICZENIA

Międzynarodowy Układ Jednostek SI

Inne zagadnienia z tej lekcji

Wielkości fizyczne i ich pomiar

Fizyka zajmuje się materią, a ściślej mówiąc własnościami materii i to tylko tymi, które można zmierzyć i wyrazić ilościowo (czyli za pomocą liczb). Cechy takie nazywamy wielkościami fizycznymi.

Przeliczanie jednostek

Z rachunkiem jednostek spotkasz się praktycznie na każdym kroku podczas kursu fizyki. Jest to podstawowa umiejętność, jaką musisz posiąść. Aby ją opanować powinieneś zapamiętać stosowane przedrostki.

Test wiedzy

Sprawdź swoje umiejętności z materiału zawartego w tej lekcji.

Powiązane quizy

Porównywanie jednostek — quiz

Liczba pytań: 15
Quiz szkolny
Średni wynik:
6.88 pkt / 45.87%
2024-01-23

Przeliczniki jednostek — quiz

Liczba pytań: 20
Quiz szkolny
Średni wynik:
14.77 pkt / 73.85%
2024-01-23

Jednostki pola — quiz

Liczba pytań: 20
Quiz szkolny
Średni wynik:
12.55 pkt / 62.75%
2024-01-22

Wybrane karty pracy

Porównywanie jednostek