Wszy i wszoły

Wszy i wszoły (Phthiraptera) to rząd owadów, który liczy dziś ponad 5000 gatunków. Wyróżniamy cztery podrzędy (w Polsce - trzy): wszy (Anoplura), który liczy dziś około 250 gatunków, z czego w Polsce żyją 34 gatunki z tej grupy owadów oraz wszoły głaszczkowe (Amblycera) i wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera), których to gatunków odnotowanych jest 374 w Polsce i ponad 5000 na całym świecie. Jeszcze niedawno wszy i wszoły były w systematyce owadów osobnymi rzędami.

Gatunki

Wykaz wszystkich opublikowanych artykułów tematycznych.

Wesz ludzka PL (Pediculus humanus)

Inne gatunki

Columbicola columbae
Gyropus ovalis
wesz słoniowa (Haematomyzus elephantis)
wesz łonowa (Phthirius pubis)

Występowanie i środowisko

Wszy występują wszędzie tam, gdzie są ssaki. Ich środowiskiem jest skóra ssaków. Wszoły zaś najczęściej pasożytują na ptakach.

Tryb życia i zachowanie

Wszy są to pasożyty, które żyją na skórze i na włosach ssaków.

Morfologia i anatomia

Wszy to pasożyty zewnętrzne bezskrzydłe o wydłużonej, segmentowej budowie ciała, spłaszczonej grzbietowo-brzusznie. Segmenty tułowia są ze sobą zrośnięte. Odnóża są czepne. Kolor ciała jest białawy lub brązowy. Głowa mała, z krótkimi czułkami, bez oczu, lub ze słabo wykształconymi oczami. Odwłok jest zwykle szerszy od tułowia, walcowaty. Całe ciało pokryte jest włoskami i szczecinkami, które mają w biologii znaczenie taksonomiczne. Wszoły mają podobną budowę, jednak przedtułów jest oddzielony bruzdą. Ich głowa jest zaś dość duża.

Rozmnażanie

Wszy przechodzą przeobrażenie niezupełne. Samice przyklejają jaja (gnidy) do włosów. Larwy rozwijają się na skórze ssaków (wszy) lub ptaków (wszoły).

Pożywienie

Wszy żywią się krwią ssaków, wszoły głównie piórami ptaków, ale także sierścią, resztkami w gniazdach, nabłonkiem, czasem krwią.

Ochrona i zagrożenia

To pasożyty, tępione przez człowieka. Niektóre gatunki przenoszą groźne choroby, w tym tyfus, gorączkę wołyńską i dur powrotny.

Ciekawostki

Zbieranie i oznaczanie tych owadów jest wyjątkowo trudne i dostępne jedynie specjalistom.

Na jednym osobniku żywicielu może żyć nawet kilka tysięcy tych owadów!

Pierwszą szczepionkę przeciwko tyfusowi stworzył Polak pochodzenia austriackiego - Rudolf Weigl, który w tym celu hodował wszy. Na początku XX w. prowadził badania we Lwowie. Ludzie na ochotnika zgłaszali się do tego naukowca w celu karmienia wszy ludzkich. Nazywano ich karmicielami wszy. Wszy zamknięte w specjalnych pojemnikach przystawiano do skóry na kilkadziesiąt minut. Badania prowadzono podczas okupacji.