Spis treści:

Żwirowcowate

Żwirowcowate (Glareolidae) to rodzina ptaków z rzędu siewkowatych. Rodzina ta liczy dziś 17 gatunków. W Polsce notowano 2 gatunki z tej rodziny ptaków. Wyróżnia się dwie grupy w ramach tej rodziny: żwirowce i rączaki. Czajkówka i pijawnik są nietypowymi przedstawicielami tej rodziny.

Żwirowce to smukłe ptaki o krótkich nogach, długich skrzydłach i rozwidlonych ogonach. Ich ubarwienie jest zwykle brązowe z wierzchu, kuper i spód jest biały, często występuje jaskrawe podgardle z kontrastującym obrzeżem. Są podobne w locie do rybitw.

Rączaki mają dłuższe nogi, krótkie ogony i wyprostowaną postawę. Mają zwykle piaskowe, maskujące ubarwienie, czasem z czarnymi lub białymi elementami.

Występowanie i środowisko

Zamieszkują południową Europę, duże obszary Afryki, południową część Azji i Australię. W Polsce dwa gatunki są bardzo rzadko obserwowane. Żwirowce preferują płaskie i otwarte tereny zarówno suche jak i w pobliżu wody. Rączaki lubią środowisko suche, pustynne lub półpustynne.

Tryb życia i zachowanie

Większość gatunków przejawia aktywność zmierzchową i nocną. Żwirowce świetnie latają. Owady łapią w locie jak jaskółki, ale polują także na ziemi. Rączaki do lotu wzbijają się tylko w obliczu niebezpieczeństwa.

Rozmnażanie

Gniazdo to zwykle niewielki dołek w ziemi skromnie wysłany. W zniesieniu najczęściej 2-3 jaja, choć może być ich więcej (nawet 5) lub tylko jedno.

Żwirowcowate gniazdują w małych koloniach. Każda para ma swój rewir w niewielkiej odległości od gniazda. Pisklęta pozostają w pobliżu gniazda przez 2-3 dni. Karmi je samiec i samica.

W przypadku rączaków samiec i samica długo opiekują się pisklętami.

Pożywienie

Wszystkie ptaki z tej rodziny żywią się bezkręgowcami łapanymi w locie (żwirowce) i/lub zbieranymi na ziemi. Pijawnik czyści z pasożytów skórę krokodyli afrykańskich.

Ochrona i zagrożenia

Tylko rączak rdzawogardły jest zagrożony wymarciem. Był zresztą do niedawna za takiego uznawany. Dziś jest uważany za krytycznie zagrożonego.

Wykresy poniżej przedstawiają strukturę zagrożenia wymarcia gatunków z danej rodziny. Pierwszy diagram uwzględnia gatunki, których nie opisano w naszym serwisie (jeżeli taka sytuacja ma miejsce), drugi diagram uwzględnia wyłącznie gatunki, które opisano w portalu, trzeci diagram uwzględnia tylko gatunki rodzime.

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie wymienione gatunki rodziny)

Struktura zagrożenia wymarciem
(wszystkie opisane w serwisie gatunki rodziny)

Jeżeli chcesz się więcej dowiedzieć o statusach zagrożenia wymarciem i zapoznać się z opisami poszczególnych statusów, kliknij tutaj.

Ciekawostki

Pijawnik, gatunek należący do tej rodziny, jest czyścicielem afrykańskich krokodyli ze skórnych pasożytów. Wbrew powszechnym sądom nie wyjada resztek pokarmu z paszczy krokodyli.

Dorosłe osobniki udają ranne w celu zmylenia drapieżnika i odwrócenia jego uwagi od gniazda.

Gatunki

To wykaz gatunków, przynależących do danej rodziny:

żwirowiec łąkowy (Glareola pratincola) PL
żwirowiec stepowy (Glareola nordmanni) PL
nocobieg czerwononogi (Rhinoptilus chalcopterus)
nocobieg dwuobrożny (Rhinoptilus africanus)
rączak (zwyczajny) (Cursorius cursor)
rączak indyjski (Cursorius coromandelicus)
rączak mały (Cursorius temminckii)
rączak rdzawy (Cursorius rufus)
żwirowiec madagaskarski (Glareola ocularis)
żwirowiec mały (Glareola lactea)
żwirowiec orientalny (Glareola maldivarum)
żwirowiec skalny (Glareola nuchalis)

Inne gatunki

rączak somalijski (Cursorius somalensis)
żwirowiec popielaty (Glareola cinerea)
nocobieg rdzawogardły (Rhinoptilus bitorquatus)
nocobieg ozdobny (Rhinoptilus cinctus)
żwirowiec australijski (Stiltia isabella)

Oznaczenia

Poniżej przedstawiamy opis zastosowanych oznaczeń gatunków.

Występowanie w Polsce

- gatunek zaobserwowany w Polsce w stanie dzikim po 1950 r.

PL - wtórnie

- gatunek introdukowany w Polsce rozmyślnie lub przypadkowo, tworzący stałe populacje.

PL - obserwacje dawne

- gatunek obserwowany ostatnio w Polsce w latach 1801-1950.

PL - hodowla

- gatunek hodowlany.

Liczebność

Podana liczba oznacza liczbę zwykle szacowaną samców lub par lęgowych obserwowanych w Polsce w ciągu roku (dotyczy gatunków lęgowych w Polsce).

Bardzo liczny

- 3 000 001 - 30 000 000

Liczny

- 300 001 - 3 000 000

Średnio liczny

- 30 001 - 300 000

Nieliczny

- 3001 - 30 000

Bardzo nieliczny

- 301 - 3 000

Skrajnie nieliczny

- 1 - 300

Status

Lęgowy

- gniazduje regularnie na dyżym obszarze kraju.

Lęgowy sporadycznie

- gniazduje sporadycznie w kraju lub tylko lokalnie.

Przelotny/przylatujący

- gatunek regularnie stacjonuje w kraju podczas swoich przelotów lub przylatuje na zimowiska.

Zalatujący

- gatunek pojawiający się w Polsce nieregularnie.

Zalatujący wyjątkowo

- gatunek pojawiający się wyjątkowo w kraju (poniżej 5 obserwacji).

- gatunek ujęty w Załączniku i Dyrektywie Ptasiej (2009/147/WE z 30-11-2009 w sprawie ochrony dzikiego ptactwa), wskazującej na gatunki podlegające wraz z siedliskami szczególnej ochronie.

Ciekawostki

Które ptaki gniazdują najdalej?

Ciekawostki

Czy ptaki się kąpią?

Ciekawostki

Czy tylko kukułki podrzucają swoje jaja?

Ciekawostki

Największe gniazda ptaków

Ciekawostki

Jak dokarmiać ptaki?

Ciekawostki

Najmniejsze ptaki na świecie

Ciekawostki

Największe ptaki na świecie

QUIZ

Ptaki Polski — quiz

Bibliografia

Wykaz całej bibliografii dla wszystkich artykułów opublikowanych w niniejszym serwisie znajduje się w odnośniku w stopce. Poniżej znajduje się wykaz publikacji, które w szczególności były wykorzystywane w przygotowaniu niniejszego artykułu:

IUCN — Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych, ISSN 2307-8235 https://www.iucnredlist.org
Mielczarek Paweł, Kuziemko Marek — Kompletna lista ptaków świata, Wydział Biologii : Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego 2019 http://listaptakow.eko.uj.edu.pl/